Movies Ltd

Ηθική είναι ό,τι μας βολεύει

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

No good deed goes unpunished...

Ο Asghar Farhadi γεννήθηκε στις 7 Μαΐου του 1972 στο Ιράν. Το 2003 έγραψε το σενάριο και σκηνοθέτησε την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία με τίτλο «Raghs dar ghobar» (Dancing in the Dust). Ήδη από την πρώτη του ταινία ο Farhadi άρχισε να μαζεύει βραβεία: για τη συγκεκριμένη, το σημαντικότερο ήταν το βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας στο φεστιβάλ της Μόσχας. Έναν χρόνο αργότερα ο Farhadi γύρισε την ταινία «Shah-re ziba» (Beautiful City, 2004). Κι αυτή η ταινία είχε σπουδαία φεστιβαλική καριέρα, με σπουδαιότερο από τα βραβεία που απέσπασε, το Μεγάλο Βραβείο στο φεστιβάλ της Βαρσοβίας. Η πρώτη ταινία του Farhadi που είδαμε στην Ελλάδα ήταν η τέταρτη της καριέρας του. Ήταν το «Τι απέγινε η Έλι;» (Darbareye Elly, 2009). Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ Βερολίνου, στο διαγωνιστικό τμήμα, όπου τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας. Η μεγάλη επιτυχία του Farhadi σημειώθηκε με την επόμενη ταινία του, που τον καθιέρωσε παγκοσμίως. Μιλάμε για την ταινία Ένας χωρισμός (Jodaeiye Nader az Simin, 2011). Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της επίσης στο Βερολίνο, όπου τιμήθηκε με τη Χρυσή Άρκτο καλύτερης ταινίας και για τα βραβεία τόσο ανδρικής όσο και γυναικείας ερμηνείας, για όλους τους άνδρες και τις γυναίκες ηθοποιούς της ταινίας! Αυτή ήταν μόνον η αρχή μιας λίστας που περιέλαβε τελικά πάνω από 70 βραβεία παγκοσμίως, μεταξύ των οποίων ήταν η Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, το Σεζάρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και βεβαίως το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Η επιτυχία της ταινίας «Ένας χωρισμός» και στην πατρίδα μας οδήγησε στο να βγει το 2012, με έξι χρόνια καθυστέρηση, και η τρίτη ταινία του Farhadi με τίτλο «Πυροτεχνήματα την Παρασκευή» (Chaharshanbe-soori, 2006). Ταινία που μεταξύ των άλλων είχε λάβει μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ του Λοκάρνο. Η επόμενη ταινία του ήταν η πρώτη που γύρισε έξω από το Ιράν και συγκεκριμένα στη Γαλλία. Μιλάμε για Το παρελθόν (Le passé, 2013). Η ταινία έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Καννών, όπου τιμήθηκε με τα βραβεία της Οικουμενικής Επιτροπής και καλύτερης γυναικείας ερμηνείας για την Bérénice Bejo. Ο Farhadi επέστρεψε στο Ιράν προκειμένου να γυρίσει την επόμενη ταινία του με τίτλο Ο εμποράκος (Forushande, 2016). Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στις Κάννες όπου συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα, κερδίζοντας τα βραβεία σεναρίου και ανδρικής ερμηνείας για τον Shahab Hosseini. Και με αυτό το φιλμ ο Farhadi κέρδισε για δεύτερη φορά Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας. Η ταινία Το ξέρουν όλοι (Todos lo saben / Everybody Knows) ήταν η όγδοη μεγάλου μήκους της καριέρας του και η δεύτερη που γύρισε εκτός Ιράν. Αποτέλεσε την ταινία με την οποία έγινε η επίσημη έναρξη του φεστιβάλ των Καννών το 2018, όπου συμμετείχε κανονικά και στο διαγωνιστικό τμήμα. Μια ταινία που γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στην Ισπανία και στα ισπανικά.

Το Ένας ήρωας είναι η ένατη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί ο σπουδαίος Ιρανός σκηνοθέτης – και η πρώτη στην οποία συνεργάστηκε με την Amazon, η οποία αγόρασε τα δικαιώματά της κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της. Η παγκόσμια πρεμιέρα της έγινε στο φεστιβάλ των Καννών του 2021 (που λόγω της πανδημίας διεξήχθη τον Ιούλιο κι όχι τον Μάιο ως συνήθως), συμμετέχοντας στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα όπου τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο της επιτροπής. Η ταινία αποτέλεσε την επίσημη πρόταση του Ιράν για το Όσκαρ διεθνούς ταινίας.

Η υπόθεση: Ο Ραχίμ είναι ένας νεαρός άνδρας. Καλλιγράφος και δημιουργός διαφημιστικών πινακίδων, θα βρεθεί στη φυλακή μετά την καταγγελία του πρώην κουνιάδου του, του Μπαχράμ, ο οποίος ήταν εγγυητής σε δάνειο που πήρε ο Ραχίμ από τοκογλύφους και δεν κατάφερε να αποπληρώσει. Κατά τη διάρκεια διήμερης άδειας από τη φυλακή ο Ραχίμ θα προσπαθήσει να θέσει σε λειτουργία ένα σχέδιο που του έχει προτείνει η αγαπημένη του Φαρκοντέ: βρίσκοντας μια τσάντα με 17 χρυσά νομίσματα σε στάση λεωφορείου, του τα προσφέρει προκειμένου να τα πουλήσουν και να αποπληρώσουν το χρέος του στον Μπαχράμ. 

Ο Ραχίμ αποδέχεται αυτή τη λύση, μιας που και θα αποφυλακιστεί αλλά και θα μπορέσει να παντρευτεί την Φαρκοντέ. Η Φαρκοντέ πάντα βρίσκεται στο πλάι του, από τη στιγμή που τη γνώρισε στο κέντρο λογοθεραπείας, όπου πηγαίνει τον πιτσιρικά γιο του (από την πρώην γυναίκα του), τον Σιαβάς, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα τραυλισμού που έχει. Όμως, λίγο πριν την αγοραπωλησία των χρυσών νομισμάτων ο Ραχίμ μετανιώνει. Πιστεύει πως είναι καλύτερο να επιστρέψουν τα χρυσά νομίσματα στον νόμιμο ιδιοκτήτη τους. Κι όντως, πάντα με τη βοήθεια της Φαρκοντέ, θα βρουν τη γυναίκα που έχασε το χρυσάφι και θα της επιστρέψουν την τσάντα της. Η καλή πράξη του Ραχίμ θα μαθευτεί και θα αναδειχθεί ως ο ήρωας της ημέρας. Μόνο που τα πράγματα δεν εξελίσσονται με τον τρόπο που περιμένει...

Η άποψή μας: Άλλοι σκηνοθέτες προσπαθούν να εντυπωσιάσουν το κοινό τους με τα γαμιστερά τους πλάνα. Άλλοι πάλι εναποθέτουν τις ελπίδες τους στο μεγάλο μπάτζετ και στα ουάου οπτικά εφέ. Υπάρχουν κι εκείνοι που βασίζονται στο μοντάζ και στα όσο το δυνατόν περισσότερα cuts το λεπτό, κάνοντας τις ταινίες τους να μοιάζουν με φανταχτερά βιντεοκλίπ. Και υπάρχει και ο Asghar Farhadi. Εκεί που άλλοι σκηνοθέτες και δημιουργοί ψάχνουν με το κιάλι για ένα ηθικό δίλημμα με το οποίο θα ταλανίσουν τον πρωταγωνιστή της ταινίας τους, και κατ' επέκταση τους θεατές τους – ο Farhadi έρχεται και τους λέει το δημοφιλές από τα memes «hold my beer». 

Κάθε απόφαση του ήρωα (χα!) παλαντζάρει σε μια ζυγαριά ηθικής. Και ο θεατής, ανάλογα με τα δικά του βιώματα, κατανοεί, κρίνει, κατακρίνει: σίγουρα πάντως δεν αδιαφορεί. Το τρελό είναι πως ο Farhadi δεν αφήνει τα πράγματα ούτε σε αυτό το ήδη υψηλό και ενδιαφέρον επίπεδο. Όχι. Κάθε απόφαση που λαμβάνει ο ήρωας είναι κρίσιμη, αλλάζει τα δεδομένα και τον φέρνει μπροστά από μια εντελώς διαφορετική κατάσταση, όπου θα πρέπει να αποφασίσει εκ νέου. Μόνο που εκ των πραγμάτων... παγιδεύεται. Γιατί έτσι όπως έρχονται τα πράγματα ή θα οδηγηθεί στην πορεία που οδήγησε η προηγούμενη απόφασή του ή θα την ακυρώσει. 

Το ακόμα πιο τρελό που πετυχαίνει εδώ ο τεράστιος Ιρανός δημιουργός είναι να αναδείξει την υποκρισία στο τι είναι ηθικό σε ευρύτερο (κοινωνικό) επίπεδο. Ο Ραχίμ, ανεξάρτητα από τα κίνητρά του, κάνει μια καλή πράξη: επιστρέφει (μέσω της αδελφής του, έχει κι αυτό τη σημασία του, στο αλά Χίτσκοκ, σε ότι αφορά το σασπένς, σενάριο του Farhadi) την τσάντα με τα χρυσά νομίσματα. Ναι, αλλά πριν αποφασίσει να τα επιστρέψει, ρώτησε για την αξία τους, η τιμή του χρυσού είχε πέσει και δεν θα μπορούσε να καλύψει όλο το ποσό που χρωστούσε. Ναι, αλλά την τσάντα δεν την βρήκε ο ίδιος, όπως λέει στα media, αλλά η Φαρκοντέ. Γιατί δεν λέει πως τη βρήκε η Φαρκοντέ; Για να μην την εκθέσει, μιας που έχει σχέση μαζί της χωρίς να έχουν παντρευτεί. Γιατί όταν λέει στην τράπεζα ότι βρήκε την τσάντα με τα νομίσματα δεν δίνει το δικό του κινητό αλλά εκείνο της φυλακής; 

Η αλήθεια είναι πως ο Ραχίμ... λέει ψέματα! Για διάφορους λόγους, πολλοί από τους οποίους είναι ιδιοτελείς, περισσότεροι από τους οποίους είναι άκρως... ηθικοί! Έχουν σημασία τα μικρά, λευκά ψέματα; Ο κάθε θεατής αποφασίζει ξεχωριστά. Ο σκηνοθέτης κάνει τη δική του επιλογή: σημασία έχει η πράξη αυτή καθαυτή κι όχι πως έφτασε σε αυτήν. Ιδίως από τη στιγμή που μια σειρά από θεσμοί προσπαθούν με κάθε τρόπο να εκμεταλλευτούν αυτήν την καλή πράξη, ο Farhadi μεγεθύνει τη δική τους αντίδραση και ο φακός του αποκαλύπτει πως ο βασιλιάς είναι γυμνός! Οι υπεύθυνοι της φυλακής προσπαθούν να αλλάξουν την ατζέντα από την πρόσφατη αυτοκτονία κρατουμένου, όταν όμως το αφήγημά τους, τους γυρίζει μπούμερανγκ, προσπαθούν να αποστασιοποιηθούν. Τα media με την ίδια ευκολία που μετατρέπουν τον Ραχίμ σε ήρωα, με την ίδια ευκολία τον λιθοβολούν ως... αναμάρτητα. Η φιλανθρωπική οργάνωση, που κάνει το κομμάτι της, βοηθώντας πραγματικά, θέλει να κόψει δεσμούς μόλις τα πράγματα πάνε στραβά. 

Ο καθένας θέλει να χρησιμοποιήσει τον Ραχίμ ως σύμβολο για τους δικούς του σκοπούς και μόνο, αδιαφορώντας εντέλει για τον ίδιο. Αλλά ούτε αυτό φτάνει στον Farhadi! Ενώ εμμέσως αλλά τολμηρά (ιδίως από τη στιγμή που μιλάμε για το Ιράν, στο οποίο σκηνοθέτες φυλακίζονται όταν δεν ευθυγραμμίζονται με την κυβερνητική προπαγάνδα) κριτικάρει κακά κείμενα της ίδιας της κοινωνίας, δεν υπάρχει «κακός» στην ιστορία. Ακόμα και ο πρώην κουνιάδος του Ραχίμ, έχει τους λόγους του που δεν δέχεται οποιονδήποτε συμβιβασμό! Λόγους απολύτως κατανοητούς. Από την άλλη, ακόμα και η αδελφή του Ραχίμ θέλει ο αδελφός της να κινείται σε συγκεκριμένα μονοπάτια για να μην προκαλέσει κακό στην οικογένεια! Οι μόνοι που αποδέχονται τον ήρωά μας όπως είναι, είναι ο γιος του, ο Σιαβάς και η κοπέλα του, η Φαρκοντέ. 

Και μιας που μπαίνουν και τα... social media στο παιχνίδι της ηθικής, έχει τεράστια σημασία αυτό που κάνει ο Ραχίμ σε σχέση με τον Σιαβάς προς το φινάλε της ταινίας. Επιλέγει την αξιοπρέπεια του γιου του από τη δική του ελευθερία. Αν αυτό δεν είναι ηθικό, αν αυτό δεν είναι ηρωικό, τότε δεν ξέρω τι είναι. Και το φινάλε της ταινίας, με την διαφορετική πορεία δύο ανθρώπων, ενός που μπαίνει ξανά στη φυλακή κι ενός άλλου που μόλις αποφυλακίζεται (προσέξτε το τρομερό καδράρισμα, που χωρίς λόγια λέει τα πάντα) είναι συγκλονιστικό! 

Τρομερή, τρομερή ταινία, που επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά πως κάθε ταινία που γυρίζει ο Farhadi στη χώρα του είναι απλώς αριστούργημα! Κι ένα υστερόγραφο: η ταινία βασίζεται σε πραγματικό γεγονός. Ο Mohammad Reza Shokri βρήκε μια τσάντα γεμάτη χρήματα ενόσω βρισκόταν σε άδεια έξω από τη φυλακή του Σιράζ, της πόλης στην οποία διαδραματίζεται η ταινία (σημείωση: τα πλάνα με την αρχαία νεκρόπολη, όπου μεταξύ των άλλων, είναι θαμμένος και ο Ξέρξης, απλά και εύγλωττα υποδηλώνουν την αντίθεση ανάμεσα στο αρχαίο κλέος και τη σύγχρονη γκρίζα πραγματικότητα). 

Μόνο που την ιστορία του πριν από τον Farhadi τη γύρισε σε ντοκιμαντέρ μια μαθήτριά του, από αυτές που διδάσκει στην κινηματογραφική σχολή της Τεχεράνης. Η Azadeh Masihzadeh (αυτό είναι το όνομα της μαθήτριας) γύρισε την ταινία με τίτλο «All Winners, All Losers» και την παρουσίασε στο φεστιβάλ του Σιράζ το 2018. Τόσο η Masihzadeh όσο και ο Masihzadeh έχουν μηνύσει τον Farhadi: η πρώτη για λογοκλοπή και ο δεύτερος για συκοφαντική δυσφήμηση. Ακόμα και με τη ζωή του ο δημιουργός αυτός μας θέτει ηθικά διλήμματα: αν πραγματικά έκλεψε την ιδέα από τη μαθήτριά του, είναι καταδικαστέος, δεν χωράει καμιά αμφιβολία. Η ταινία του, πάντως, δεν θα πάψει να είναι ταινιάρα.

Στις δικές μας αίθουσες? Την 1η Σεπτεμβρίου 2022 από την Spentzos Films!

Τα μυστικά του βάλτου

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

"Η αγάπη είναι μια δύναμη της φύσης"...

Αυτή είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η γεννημένη στο Χομπόκεν του Νιου Τζέρσι Αμερικανίδα Olivia Newman. Σπούδασε Γαλλικά στο κολέγιο Βάσαρ και Κινηματογράφο στο πανεπιστήμιο Κολούμπια. Η πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία με τίτλο «First Match» (2018) βασίστηκε στην ομώνυμη μικρού μήκους ταινία της, την οποία σκηνοθέτησε το 2010. Εκείνη ήταν η δεύτερη μικρού μήκους ταινία της. Έχει να επιδείξει κι άλλη μια μικρού μήκους ταινία, το «Blue-Eyed Mary», το οποίο γύρισε το 2009. Έχει ασχοληθεί αρκετά και με την τηλεόραση ενώ η επόμενη μεγάλου μήκους ταινία της θα βασίζεται στην περίφημη υπόθεση Roe v. Wade, που άνοιξε τον δρόμο για να μπορούν οι γυναίκες στις ΗΠΑ να έχουν ασφαλείς και νόμιμες αμβλώσεις.

Το σενάριο της ταινίας (μεταξύ των παραγωγών της οποίας είναι και η Reese Witherspoon) βασίζεται στο ομώνυμο best seller της Delia Owens, που στη χώρα μας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δώμα κι έχει πουλήσει παγκοσμίως πάνω από 15 εκατομμύρια αντίτυπα. Το βιβλίο Where The Crawdads Sing πρωτοεκδόθηκε στις ΗΠΑ το 2019, όταν η Owens ήταν 70 ετών! Πριν από αυτό το βιβλίο η ζωολόγος και περιβαλλοντολόγος - οικολόγος συγγραφέας είχε γράψει τρεις μελέτες με τον (τότε) σύζυγό της σχετικά με τον καιρό που πέρασαν μελετώντας ζώα στην Αφρική. Όντας ακτιβίστρια, το όνομά της – μαζί με εκείνα του πρώην συζύγου της και του θετού γιου τους – είναι μπλεγμένο στην υπόθεση δολοφονίας ενός λαθροκυνηγού στη Ζάμπια. Οι τρεις τους έχουν αρνηθεί τις κατηγορίες, συνεχίζουν πάντως να είναι καταζητούμενοι στην αφρικανική χώρα για ανάκριση σχετικά με το συμβάν.

Η υπόθεση: 1953. Η 7χρονη Κάια βλέπει τη μητέρα της και τα αδέλφια της να το σκάνε από την οικογενειακή εστία, εξαιτίας του μέθυσου και βίαιου πατέρα της. Για κάποιο χρονικό διάστημα θα ζήσει μαζί του, στο σπίτι τους στις παρυφές της μικρής κωμόπολης Μπάρκλι Κόουβ, ένα ήσυχο ψαροχώρι της Βόρειας Καρολίνας. Μετά από λίγο, χωρίς καμία ειδοποίηση, θα φύγει και ο πατέρας της και η Κάια θα μείνει μόνη της. Θα προσπαθήσει να επιβιώσει με κάθε τρόπο. Οι κάτοικοι του χωριού την ξέρουν πλέον ως «Το κορίτσι του βάλτου». Οι μόνοι που τη βοηθάνε είναι ένα ζευγάρι Αφροαμερικάνων που ζουν στην περιοχή και αγοράζουν – για να τα πουλήσουν μετέπειτα στο παντοπωλείο τους – τα μύδια που μαζεύει η Κάια από τους βάλτους... 

1969. Το Μπάρκλι Κόουβ συγκλονίζεται από τον θάνατο του νεαρού Τσέις Άντριους. Υπάρχουν ενδείξεις εγκληματικής ενέργειας και η – ολόκληρη γυναίκα πια – Κάια συλλαμβάνεται ως η πιθανότερη δολοφόνος. Η Κάια είχε σχέση με τον Τσέις. Πριν από τον Τσέις είχε σχέση με τον Τέιτ, έναν νεαρό άνδρα με τον οποίο ήταν ερωτευμένη. Ο Τέιτ τη βοήθησε να μάθει να διαβάζει και να γράφει (καθώς η Κάια δεν πήγε σχολείο). Με την παρότρυνσή του η Κάια κατάφερε να εκδώσει βιβλία με θέμα τη χλωρίδα και την πανίδα των αγαπημένων της βάλτων. Εντέλει, (και) ο Τέιτ την εγκατέλειψε και η Κάια βρήκε παρηγοριά στην αγκαλιά του Τσέις. Τα πράγματα όμως δεν πήγαν όπως τα υπολόγιζε στη σχέση τους. Κι όταν εκείνος σκοτώνεται, όλοι πιστεύουν πως εκείνη τον δολοφόνησε. Ο συνήγορός της θα είναι ένας συνταξιούχος δικηγόρος που θα αναλάβει εθελοντικά την υπεράσπισή της, ο ίδιος που κάποτε της είχε φερθεί φιλικά, διαφορετικά από τους… άλλους. Σιωπηλή, σχεδόν κλεισμένη στον εαυτό της, η Κάια θα ζήσει την ακροαματική διαδικασία αρνούμενη να μειώσει την ποινή της ομολογώντας την ενοχή της. Πιστεύει ακράδαντα στην αθωότητά της και είναι διατεθειμένη να υποστεί μέχρι και την θανατική ποινή για να παραμείνει επίσημα αθώα. Τι θα γίνει στη δίκη; Θα αθωωθεί η Κάια; Ήταν δυστύχημα ο θάνατος του Τσέις ή φόνος; Κι αν δεν τον σκότωσε η Κάια, ποιος είναι ο δολοφόνος;

Η άποψή μας: Υπήρχε μια τηλεοπτική σειρά κάποτε, το 1983 συγκεκριμένα (ναι, μιλάμε για τόοοοοοοοσο παλιά), που λεγόταν «The Thorn Birds» - εκείνος ο τίτλος αποδόθηκε στα ελληνικά ως «Τα πουλιά πεθαίνουν τραγουδώντας»! Μουάχαχαχαχαχαχα. Πρωταγωνιστούσε ο Richard Chamberlain, την ωραία υποδυόταν η όντως θεάρα Rachel Ward και βασικούς ρόλους κρατούσαν οι Christopher Plummer και Bryan Brown ενώ μικρότερους ρόλους στη σειρά είχαν και οι μυθικές Barbara Stanwyck, Jean Simmons και Piper Laurie! Μιλάμε για υπερπαραγωγή. Πριν γυριστεί ως μίνι σειρά, υπήρχαν σκέψεις να γυριστεί ως κανονική κινηματογραφική ταινία, με πρωταγωνιστή τον Ryan O' Neal, σε σκηνοθεσία Herbert Ross. 

Εν πάση περιπτώσει, ήταν μια σειρά απίστευτα δημοφιλής στην εποχή της, ένα ρομαντικό δράμα με τα όλα του, το οποίο παρακολουθούσαμε πιτσιρικάδες στο ένα από τα δύο τηλεοπτικά κανάλια που είχαμε τότε να επιλέξουμε στην ΕΡΤ. Το ότι εν έτει 2022 (σχεδόν 40 χρόνια από εκείνη τη σειρά) υπάρχει ταινία που μου θύμισε εκείνη τη σειρά τόσο πολύ, ακόμα ακόμα κι από τον τίτλο της, προφανώς δεν είναι κάτι καλό για την ταινία. Άκου Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες. Από τον τίτλο ήδη καταλαβαίνεις ότι έχουμε να κάνουμε με κάτι εντελώς ροζ. Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο οπότε δεν μπορώ να το κρίνω ως αυθύπαρκτο έργο τέχνης. Αυτό δεν με εμποδίσει να χαρακτηρίσω τον τίτλο εντελώς cheesy, ως κάτι που με ευκολία θα βάφτιζε ένα πιο-ροζ-πεθαίνεις βίπερ νόρα. Επειδή όμως – ξαναλέω – δεν έχω διαβάσει το βιβλίο δεν έχω δικαίωμα να το κρίνω, ιδίως από τη στιγμή που οι πιο πολλές κριτικές για το βιβλίο είναι αποθεωτικές. 

Σαφέστατα όμως έχω το... δικαίωμα να κρίνω την ταινία που είδα, τη βασισμένη στο εν λόγω βιβλίο. Και όχι, η ταινία πόρρω απέχει από το να χαρακτηριστεί έστω και μέτρια. Εντελώς παλιομοδίτικο αισθηματικό δράμα, με ολίγη από δικαστικό θρίλερ, που μετά από σχεδόν δύο ώρες διάρκειας, κρύβει και μια τόσο δα μικρή ανατροπούλα στο τελευταίο λεπτό της, κυριολεκτικά στις καθυστερήσεις, που προφανώς και δεν σώζει τα πράγματα. Το κορίτσι – αγρίμι, που μεγαλώνει ουσιαστικά μόνο του, εγκαταλελειμμένο, στους βάλτους του αμερικάνικου νότου, μια κοινωνία που μισεί κάθε τι το διαφορετικό, ένα αγόρι που της μαθαίνει να διαβάζει (πόσο απίστευτα κλισέ), η... τοξική αρρενωπότητα (κι ας είναι τοποθετημένη η δράση της ταινίας στα sixties) και... αυτά. 

Πρωταγωνιστεί η Αγγλίδα Daisy Edgar-Jones, που μετά το εντυπωσιακό της ξεπέταγμα στο πολύ ενδιαφέρον τηλεοπτικό «Normal People» πρέπει να προσέξει λίγο περισσότερο τις επιλογές της. Γιατί πριν από αυτήν την ταινία, πρωταγωνίστησε στο άθλιο, κανιβαλιστικό λαβ στόρι «Fresh» δίπλα στον Sebastian Stan. Κι εδώ, υποδυόμενη την ενήλικη Κάια, παραείναι clean-cut και... Αγγλίδα για να γίνει πιστευτή ως αγρίμι. Τόσο το σενάριο όσο και η σκηνοθεσία επιδιώκουν θαρρείς να παραδώσουν στο φιλοθεάμον κοινό ένα φτηνό μελόδραμα, με... ωραίες (sic) τουριστικές – καρτποσταλικές εικόνες, σαν διαφήμιση ένα πράμα. 

Μια σαπουνόπερα γεμάτη κλισέ που θέλει, υποτίθεται, να έχει αναλογίες με το σήμερα και να μιλήσει ειλικρινά για προβλήματα όπως ο ρατσισμός, η υποκρισία και η φτώχεια. Εντέλει το μόνο που καταφέρνει είναι να τα ακουμπήσει χωρίς να λερωθεί, όπως θα έπρεπε. Χαράμι πάει η όμορφη μουσική του Mychael Danna και το ενδιαφέρον πρωτότυπο τραγούδι της Taylor Swift. Δεν μπορώ να γνωρίζω την λογοτεχνική αξία του βιβλίου μιας που δεν το έχω διαβάσει, η κινηματογραφική αξία της άνευρης και άτονης τούτης ταινίας όμως είναι ελάχιστη. 

ΥΓ: Έχει, νομίζω, σημασία να ξεκαθαρίσω κάτι. Όταν κάποιος κριτικός «θάβει» μια ταινία (καλή ώρα) το κάνει με βάση τις όποιες γνώσεις του, την πείρα του, τις εμπειρίες του και τις αισθητηριακές του αντιλήψεις. Δεν το κάνει με σκοπό να κάνει τους θεατές της που τους άρεσε, να νιώσουν... ηλίθιοι. Μια κριτική εκφράζει αποκλειστικά και μόνον τον υπογράφοντα. Στόχος μιας καλογραμμένης κριτικής με ευκρινή επιχειρήματα και χωρίς δόλο είναι να μεταφέρει τη σκέψη του γράφοντα, να επικοινωνήσει τη γνώμη του για μια ταινία. Αν τώρα εσύ αγαπημένε μου αναγνώστη δεις την ταινία (σημείωση: μότο μου είναι πως κάθε ταινία, ακόμα και η χειρότερη, κάτι έχει να δώσει, οπότε ποτέ δεν παροτρύνω κάποιον να μην δει μια ταινία – πάντα τον παροτρύνω να δει την ταινία) και σου αρέσει, να χαρώ εγώ, ζήτω και εύγε. Αν διαβάσεις την κριτική μου και «κλωτσήσεις», μην με χαρακτηρίσεις με ευκολία μαλάκα. Γούστο σου και καμάρι σου αν σου άρεσε η ταινία. Εγώ θα έχω κάνει τη δουλειά μου, όχι αν σε έχω κάνει να νιώσεις άσχημα επειδή σου άρεσε, αλλά αν έχω καταφέρει να σε παρακινήσω να σκεφτείς τι σε έκανε να σου αρέσει η ταινία κι αν δεχτείς ότι κάποιος μπορεί να τη δει από διαφορετικό πρίσμα – και να μην του αρέσει.

Στις δικές μας αίθουσες? Την 1η Σεπτεμβρίου 2022 από την Feelgood Ent.!

Get Out! Us? Nope…

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Για πάμε για το money shot!

Αυτή είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί ο γεννημένος στις 21 Φεβρουαρίου 1979 στη Νέα Υόρκη, Αμερικανός σκηνοθέτης Jordan Peele. Έχουν προηγηθεί οι ταινίες Τρέξε! (Get Out, 2017) και Εμείς (Us, 2019). Και στις τρεις ταινίες που έχει σκηνοθετήσει, υπογράφει και το σενάριο. Παράλληλα, μέσω της εταιρίας παραγωγής που έχει ιδρύσει, της Monkeypaw Productions, είναι και παραγωγός των τριών ταινιών του – όπως και άλλων ταινιών, αλλά και τηλεοπτικών σειρών. Υπήρξε βασικός λόγος για την αναβίωση της εξαιρετικής σειράς μυστηρίου «Twilight Zone» ανάμεσα στο 2019 και το 2020, όντας ο αφηγητής αλλά και ο παραγωγός της, ενώ σκηνοθέτησε κι ένα επεισόδιο. Έχει κερδίσει Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου για τη δουλειά του στο «Τρέξε!», όντας ο πρώτος Αφροαμερικάνος που πέτυχε κάτι τέτοιο. Το 2017, το περιοδικό Time τον συμπεριέλαβε ανάμεσα στους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους στον πλανήτη.

Το μπάτζετ της ταινίας έφτασε τα 68 εκατομμύρια δολάρια (όντας η πιο ακριβή του Peele ως τώρα) και μέχρι σήμερα έχει μαζέψει 136 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Απέσπασε 44 εκατομμύρια δολάρια το πρώτο τριήμερο προβολών της στις ΗΠΑ, κάτι που αποτελεί φετινό ρεκόρ εισπράξεων ταινίας με πρωτότυπο σενάριο. Έχει χαρακτηριστεί ως η πρώτη ταινία τρόμου που έχει γυριστεί με κάμερες IMAX.

Η υπόθεση: Ο Ο'Τζέι (από το Ότις) και η Μ (από το Έμεραλντ) είναι αδέλφια. Όταν θα κληρονομήσουν το ράντσο αλόγων στην κοιλάδα Σάντα Κλαρίτα, στη Νότια Καλιφόρνια, από τον πατέρα τους, ο οποίος σκοτώνεται όταν ένα κέρμα εξ ουρανού σφηνώνεται στο κεφάλι του, θα ξαναβρεθούν μαζί μετά από καιρό. Τα δύο αδέλφια παίρνουν τη σκυτάλη της τέχνης του πατέρα τους ως εκπαιδευτές ζώων (και συγκεκριμένα, αλόγων) τα οποία χρησιμοποιούνται σε γυρίσματα κινηματογραφικών ταινιών και τηλεόρασης. Δίπλα στο ράντσο βρίσκεται ένα θεματικό πάρκο με διαχειριστή τον Τζουπ, ένα πρώην παιδί – θαύμα, που κουβαλάει τα δικά του τραύματα, από την εποχή που η επιτυχημένη τηλεοπτική σειρά στην οποία συμμετείχε, έλαβε τέλος με φρικιαστικό τρόπο. 

Ο Ο'Τζέι θέλει να πουλήσει το ράντσο και την επιχείρηση, μιας που οι δουλειές δεν πάνε καλά. Όταν όμως αρχίσει να παρατηρεί (μαζί με την αδελφή του) ανεξήγητα φαινόμενα στο ράντσο τους, τα οποία τους οδηγούν σε απίστευτες ανακαλύψεις που έρχονται από ψηλά, θα σκεφτεί άλλον τρόπο να βγάλει χρήματα. Τα δύο αδέλφια λοιπόν θα αποπειραθούν να αποτυπώσουν τα μυστήρια που βλέπουν στον ουρανό, σε μια κάμερα. Καθώς οι καταστάσεις αρχίζουν να κλιμακώνονται, τα δύο αδέλφια θα επιστρατεύσουν την εξειδικευμένη βοήθεια του υπαλλήλου ενός καταστήματος ηλεκτρονικών κι ενός βετεράνου κινηματογραφιστή. Θα καταφέρουν να πετύχουν τον στόχο τους; Και με ποιο τίμημα;

Η άποψή μας: Μεγάλος παιχταράς ο Jordan Peele. Με μόλις τρεις ταινίες στο ενεργητικό του ως σκηνοθέτης έχει καταφέρει να δημιουργήσει πολύ σούσουρο γύρω από το όνομά του. Μόνο που στο τρίτο βήμα του στην πολύ αξιόλογη καριέρα του, σαν να παραπατά. Σαν να μπερδεύεται. Σαν να φάσκει και να αντιφάσκει. Θα προσπαθήσω να εξηγήσω. Αρχικά, έχουμε την κάρτα με αποτυπωμένη την προφητεία του... προφήτη Ναούμ από την Παλαιά Διαθήκη: «Και θέλω ρίψει βδελυράν ακαθαρσίαν επί σε και θέλω σε καταισχύνει και θέλω σε καταστήσει εις θέαμα» ήτοι «Θα ρίξω επάνω σας απαίσια βρωμιά, να γίνετε ελεεινοί, να γίνετε θέαμα». Μιλάει για τους Ασσύριους κατοίκους της αρχαίας Νινευής ο Ναούμ, μιας Αμαρτωλής Πόλης, που θα γνώριζε την Οργή του Θεού εξαιτίας της ηθικής της κατάπτωσης. Ας συντομεύσουμε τη φράση του: «Θα ρίξω επάνω σας απαίσια βρωμιά, να γίνετε θέαμα». 

Ωπ, τι έχουμε εδώ; Η απαίσια βρωμιά, που θα οδηγήσει στην καταστροφή μιας πόλης, θα την μετατρέψει σε θέαμα για τους άλλους, για όσους δεν είναι κάτοικοί της. Φραγκοδίφραγκα; Το βλέμμα μας νιώθει ακατανίκητη έλξη όταν μπροστά μας φανερώνεται κάτι βδελυρό, κάτι ακάθαρτο, κάτι τρομακτικό, κάτι απόκοσμο. Όπως η πεταλούδα έλκεται από τη φωτιά (που θα την «κάψει») έτσι κι εμείς δεν μπορούμε να πάρουμε το βλέμμα μας από το αποκρουστικό, το ανήθικο, το αποτροπιαστικό. Πχ, σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα, όσοι οδηγοί περνούν από κοντά (στη μεγάλη τους πλειοψηφία) μειώνουν την ταχύτητα προκειμένου να δουν! Να γίνουν αυτόπτες μάρτυρες της φρίκης. Έτσι ώστε να μπορούν να γειώσουν τον φόβο του θανάτου. Εξ ου και η δημοφιλία των ταινιών τρόμου – και φρίκης. Εξ ου και το (φαινομενικά άσχετο με την υπόλοιπη ταινία) «επεισόδιο» με τον χιμπατζή που... σαλτάρει. 

Μέχρι εδώ, όλα καλά κύριε Peele. Χωρίς να το κάνετε νιανιά, το καταλάβαμε. Έρχεται όμως η όλη φάση με τους εξωγήινους και το σκεπτικό εκτροχιάζεται. Ναι, ο βασικός κακός της ταινίας είναι... εξωγήινος – κι αυτό δεν είναι σπόιλερ αδέλφια, μιας που το ίδιο το τρέιλερ το αποκαλύπτει. Δεν πρόκειται για αποκάλυψη, που χαλάει τη θέαση της ταινίας, δεν είναι ανατροπή, ούτε καν. Ο Ό'Τζεϊ και η Μ θέλουν να αποτυπώσουν αυτήν την εξωγήινη απειλή, να αποδείξουν την ύπαρξή του και με αυτόν τον τρόπο να βγάλουν έναν σκασμό χρήματα. Ήτοι, το money shot ή το... Oprah shot (υπάρχει στο τρέιλερ παιδιά, δεν είναι σπόιλερ, καλύτερα να σου βγει το μάτι παρά το όνομα). Θέλουν να καταγράψουν την εξωγήινη απειλή (θα εξηγήσω παρακάτω γιατί την ονομάζω έτσι) σε ένα κινηματογραφικό καρέ, σε μια φωτογραφία στιγμής, σε μια πολαρόιντ, κι έτσι να πλουτίσουν! 

Ο... καπιταλισμός σε όλο του το μεγαλείο! Ωραίοι ήρωες να σου πετύχουν. Θέλω να πω, το μεγαλύτερο επίτευγμά τους θα είναι να αποθανατίσουν την εξωγήινη ύπαρξη για δικό τους οικονομικό όφελος! Όχι να την καταστρέψουν πχ για το καλό της ανθρωπότητας, έτσι; Όχι για να πάρουν εκδίκηση για τον θάνατο του πατέρα τους. Για να βγάλουν φράγκα. Χα! Οπότε, στην ταινία μας, ποιος είναι ο βδελυρός, ο βρώμικος, αυτός που γίνεται θέαμα; Η εξωγήινη ύπαρξη ή τα δύο αδέλφια με τους δυο τους συνεργάτες; Και εντέλει, ο σκηνοθέτης είναι υπέρ του μεγάλου θεάματος απ' όπου κι αν προέρχεται ή όχι; Μπερδεύεται ιδεολογικά ο Peele. Και αποπροσανατολίζεται κάνοντας πολλαπλές αναφορές και επισημάνσεις, που δεν δένουν οργανικά σε μια στρωτή, κινηματογραφική αφήγηση. 

Σκηνοθετικά θέλγει, σεναριακά... εξοκείλει. Οι διάλογοι είναι σχεδόν απλοϊκοί και φαίνεται σαν να μην υπάρχει πλοκή, αλλά συρραφή σκηνών. Και πάμε πάλι στο βλέμμα από μια άλλη πλευρά: η εξωγήινη ύπαρξη λειτουργεί ως απόλυτος θηρευτής, όπως μας εξηγούν οι ήρωές μας. Όταν τον... κοιτάς, τότε σου επιτίθεται. Δηλαδή, αυτή η ύπαρξη με την ακόρεστη πείνα, σε... τρώει μόνο αν την κοιτάξεις! Αν δεν την κοιτάξεις, μια χαρά! Μουάχαχαχαχαχα. Τότε, γιατί οι φουσκωτές διαφημιστικές κούκλες; Αμ το άλλο που μου προκάλεσε αλγεινή εντύπωση; Βλέπουμε μόνο το UFO – ποτέ εξωγήινους. Εκτός κι αν το UFO, το Τζιν Τζάκετ, όπως το βαφτίζει ο Ό'Τζεϊ, είναι ο εξωγήινος! Έτσι που λέτε. 

Ο Jordan Peele, στη λιγότερο πολιτική ταινία της καριέρας του, δείχνει τη βελτίωσή του ως σκηνοθέτης αλλά ταυτόχρονα την κατάπτωσή του ως σεναριογράφος. Ωραία τα σχετικά με τον Eadweard Muybridge, το έργο του – προάγγελο του κινηματογράφου με το ορόσημο «The Horse in Motion», η έμπνευση ότι ο Αφροαμερικάνος καβαλάρης σε εκείνο το έργο ήταν ο προ-προ-προπαππούς του Ό'Τζεϊ και της Μ (έτσι τουλάχιστον ισχυρίζονται οι δυο τους), οι μεγάλοι ορίζοντες αλά γουέστερν, το υβρίδιο ταινίας ανάμεσα στην επιστημονική φαντασία και τον τρόμο, η έξυπνη χρήση της ποπ κουλτούρας (εκείνο το «Sunglasses at Night» του Corey Hart, που πρωτοακούσαμε στις «Πονηρές μπίζνες ενός πρωτάρη» έχει πλάκα), ο λατρεμένος Michael Wincott, που κυριαρχούσε σε κάθε είδους weird ρόλους τη δεκαετία του '90 κι εδώ υποδύεται τον καλύτερο διευθυντή φωτογραφίας του κόσμου (!!!), αλλά δεν φτάνουν. 

Ενδιαφέρον, μπουρδουκλεμένο, μεγάλο θέαμα, χωρίς σασπένς, χωρίς εκείνο το κάτι που θα το καταστήσει σημαντικό, χωρίς εκείνο το κάτι που θα το βιδώσει στο μυαλό του θεατή του, το φιλμ θα προκαλέσει συζητήσεις αλλά για όλους τους λάθος λόγους. Σκόνταψε αλλά θα επανέλθει ο Peele, είμαι σίγουρος γι' αυτό. ΥΓ: Αν έβαζε στο μπλέντερ και λίγη πορνογραφία, το «money shot» είναι το περίφημο «cum shot», εκείνο στο οποίο οι επιβήτορες εκσπερματώνουν...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 25 Αυγούστου 2022 από την Tulip Ent.!

Ο...καλύτερος άνθρωπος του κόσμου

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Κορίτσι σαν τα κρύα τα νερά, αλλά ως εκεί...

Αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η γεννημένη στις 11 Ιανουαρίου του 1986, στην πόλη Ρουαγιάν της Γαλλίας, Charline Bourgeois-Tacquet. Αφού σπούδασε Λογοτεχνία και έκανε μαθήματα υποκριτικής, η Charline δούλεψε για κάποιο διάστημα σε εκδοτικούς οίκους. Το 2016 γύρισε την πρώτη μικρού μήκους ταινία της με τίτλο «Joujou». To 2018 γύρισε τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία της, το «Pauline asservie», η οποία επιλέχθηκε να προβληθεί στην «Εβδομάδα Κριτικής» του φεστιβάλ των Καννών εκείνης της χρονιάς ενώ αργότερα προβλήθηκε και στο φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους του Κλερμόν-Φεράν. Στη συγκεκριμένη ταινία συνεργάστηκε για πρώτη φορά με την Anaïs Demoustier.

Η ταινία Οι έρωτες της Αναϊς έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ των Καννών του 2021 (που έλαβε χώρα τον Ιούλιο, λόγω της πανδημίας) συμμετέχοντας στο επίσημο πρόγραμμα της «Εβδομάδας Κριτικής», ως ειδική προβολή για την επέτειο των 60 χρόνων του συγκεκριμένου προγράμματος. Ήταν υποψήφια για το Prix Louis-Delluc για το καλύτερο ντεμπούτο της χρονιάς. Πρόσφατα κέρδισε το νεοσύστατο βραβείο Best Emerging Filmmaker Award στο Rendez Vous with French Cinema που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στο Lincoln Center στη Νέα Υόρκη. Η ταινία έκανε την πανελλήνια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου παρουσία της σκηνοθέτιδας. Το περιοδικό Hollywood Reporter συμπεριέλαβε την ταινία ανάμεσα στις καλύτερες κυκλοφορίες του πρώτου εξαμήνου του 2022 στις ΗΠΑ.

Η υπόθεση: Η Αναΐς είναι μια νεαρή γυναίκα, που ζει στο Παρίσι. Είναι άνεργη, χρωστάει τρία ενοίκια, έχει αφήσει τη διπλωματική της στη μέση, δεν μπαίνει μόνη σε ασανσέρ και δεν χρησιμοποιεί μετρό επειδή πάσχει από κλειστοφοβία – γι’ αυτό πηγαίνει παντού με το ποδήλατο στις μετακινήσεις της, όταν δεν... τρέχει. Μονίμως καθυστερεί στα ραντεβού της και μονίμως χρησιμοποιεί δικαιολογίες (ακόμα και τις πιο απίθανες) για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Έχει έναν εραστή, αλλά δεν είναι σίγουρη αν τον αγαπά. Συναντά τον Ντανιέλ, έναν πολύ μεγαλύτερό της άνδρα, εκδότη βιβλίων, που την ερωτεύεται αμέσως. Αλλά ο Ντανιέλ ζει με την Εμιλί, μια διακεκριμένη συγγραφέα, την οποία ερωτεύεται η Αναΐς. Θα βρει η Αναϊς αυτό που ζητά, κι ας μην γνωρίζει ακριβώς τι είναι αυτό;

Η άποψή μας: Δεν θα έπρεπε, αλλά συμβαίνει: η κριτική μας στάση απέναντι σε μια ταινία επηρεάζεται από πάρα πολλούς διαφορετικούς παράγοντες, ένας από τους οποίους είναι και η ηλικία. Αλλιώς βλέπει σινεμά ένας 20άρης, αλλιώς ένας 30άρης, αλλιώς ένας 40άρης κι αλλιώς ένας 50άρης και ούτω καθεξής. Το βλέπω λοιπόν εντελώς λογικό ο 50χρονος εαυτός μου να είναι σαφώς πιο συντηρητικός από τον 20χρονο εαυτό μου και να αντιμετωπίζει τούτη την ταινία πιο αρνητικά. 

Θέλω να πω, δεν μπορώ να έχω κανένα σημείο ταύτισης ή συμπάθειας για την Αναϊς: τρέχει σε όλη την ταινία με τα κοντά της φουστανάκια (εντελώς χαριτωμένο και ναι, τον καταλαβαίνω τον ήρωα που υποδύεται ο Podalydès), καταλαβαίνω τη σύγχυσή της σε έναν κόσμο τον οποίο προσπαθεί να προλάβει – κάποιοι θα μπορούσαν να πουν, πως η Αναϊς κάνει ό,τι μπορεί για να μην την προλάβει αυτός ο κόσμος – , μπορώ να χρησιμοποιήσω το emoji «νοιάζομαι» για το ότι δείχνει την ευαισθησία της στο ζήτημα του καρκίνου, που ταλαιπωρεί τη μητέρα της αλλά από εκεί και πέρα είμαστε προφανώς από δυο εντελώς διαφορετικούς κόσμους, που δεν συναντιούνται πουθενά. Και ιδίως τη λεσβιακή στροφή της δεν την κατανοώ στο πλαίσιο της συγκεκριμένης ταινίας. 

Θέλω να πω, δεν βγαίνει μετά από κατάλληλη σεναριακή διαχείριση αλλά εντελώς ξεκούδουνα. Ok, σε έναν κόσμο – τον σημερινό – με τόσο fluid αντιμετώπιση της σεξουαλικής ταυτότητας, δεν προκαλεί πια καμία έκπληξη κάποιος να ξεκινήσει ετεροφυλόφιλος, μετά να είναι ομοφυλόφιλος, μετά πανσεξουαλικός, μετά gender neutral, μετά ασεξουέλ, όλα κομπλέ. Στην ταινία αυτή, όμως, όπως και σε κάθε ταινία που τη νοιάζει στοιχειωδώς η πλοκή, θα έπρεπε να οδηγούμαστε επαγωγικά από το σημείο Α στο σημείο Β με μια αλληλουχία γεγονότων κι όχι... κουτουρού! 

Τη σκηνοθέτιδα, όμως, δεν φαίνεται να την απασχολεί κάτι τέτοιο. Συνεπαρμένη από την ηθοποιό της (τόσο ώστε να βαφτίσει τον κινηματογραφικό της ήρωα με το πραγματικό όνομα της Demoustier) την ακολουθεί με δέος όντας σίγουρη πως το ίδιο δέος θα βιώσουν και όλοι οι θεατές. Δύσκολα... Ωραίος ο Κασσαβέτης και η «Νύχτα πρεμιέρας» ως αναφορά, γιατί όχι και η Kim Carnes με το «Bette Davis Eyes» (σημείωση: του 1977 η ταινία, του 1981 το τραγούδι – χρονιές όπου η σκηνοθέτιδα, όπως και η ηρωίδα της, δεν είχαν ακόμα γεννηθεί), συμπαθής έτσι για αλλαγή η Valeria Bruni-Tedeschi και ναι, αυτό που «πουλάει» (στ)η ταινία είναι η Anaïs Demoustier, σε έναν ρόλο, που θυμίζει εντονότατα εκείνον της Renate Reinsve στο πρόσφατο κι αρκετά έως πολύ συγγενές «Ο χειρότερος άνθρωπος του κόσμου». Είναι αρκετό αυτό; Για τον 20χρονο εαυτό μου, ίσως. Για τον 50χρονο εαυτό μου, όμως, όχι...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 18 Αυγούστου 2022 από την One from the Heart!

Ω ρε γλέντια!

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Πρόβες φεστιβαλικής ταινίας: αυτή η μάστιγα...

Αυτή είναι η πέμπτη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας που συνσκηνοθετεί το δίδυμο Mariano Cohn και Gastón Duprat από την Αργεντινή. Η συγκεκριμένη φιλμογραφία τους έχει ως εξής: «El artista» (The Artist, 2008), «El hombre de al lado» (The Man Next Door, 2009), «Querida voy a comprar cigarrillos y vuelvo» (2011) και «Ο επιφανής πολίτης» (El ciudadano ilustre/ The Distinguished Citizen, 2016). Από τις προηγούμενες ταινίες τους μόνο «Ο επιφανής πολίτης» προβλήθηκε και φεστιβαλικά αλλά και εμπορικά στην Ελλάδα. Ενδιαμέσως, ο Mariano Cohn σκηνοθέτησε μόνος του το (απρόβλητο στην Ελλάδα) «4 Χ 4» (2019) και ο Gastón Duprat την ταινία «Το αριστούργημά μου» (Mi obra maestra / My Masterpiece, 2018), το οποίο προβλήθηκε εμπορικά στη χώρα μας το καλοκαίρι του 2019.

Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στις 4 Σεπτεμβρίου του 2021, στο πλαίσιο της συμμετοχής της στο... επίσημο, διαγωνιστικό, πρόγραμμα του φεστιβάλ Βενετίας. Από εκεί και πέρα συμμετείχε σε μια σειρά από μεγάλα φεστιβάλ, όπως εκείνα του Τορόντο, του Σαν Σεμπαστιάν και της Τραϊμπέκα.

Η υπόθεση: Ο Ουμπέρτο Σουάρεζ είναι ένας πάμπλουτος φαρμακοβιομήχανος. Μετά το πέρας των εορτασμών των 80ων γενεθλίων του, όμως, βιώνει την κρίση της... τρίτης ηλικίας. Για την υστεροφημία του, για να αφήσει κάτι σημαντικό στις ερχόμενες γενεές, που να έχει τη σφραγίδα του, το όνομά του, αποφασίζει να χρηματοδοτήσει τα γυρίσματα μιας ταινίας. Να γίνει παραγωγός. Αγοράζει τα δικαιώματα ενός βιβλίου τιμημένου με Νόμπελ λογοτεχνίας και προσλαμβάνει την Λόλα Κουέβας να το μετατρέψει σε σενάριο και να το σκηνοθετήσει. Η Κουέβας είναι πολύ hot όνομα στους φεστιβαλικούς κύκλους και είναι γνωστή για τον ανορθόδοξο τρόπο με τον οποίο δουλεύει. Για τους δύο βασικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους πείθει τον παραγωγό να προσλάβει δύο εντελώς διαφορετικούς ηθοποιούς: τον έχοντα διεθνή καριέρα, σεξ απίλ και σταρ κουόλιτι, Φέλιξ Ριβέρο από τη μια, και τον σεβάσμιο Αργεντίνο δάσκαλο υποκριτικής και ηθοποιό κυρίως του θεάτρου, Ιβάν Τόρες. 

Η έχουσα τον απόλυτο καλλιτεχνικό έλεγχο της παραγωγής σκηνοθέτιδα θεωρεί πως μεταξύ του Φέλιξ και του Ιβάν θα προκύψει μια δημιουργική κόντρα, η οποία θα είναι αυτό που χρειάζεται η ταινία για να λειτουργήσει άψογα. Όταν αρχίζουν οι αναγνώσεις του σεναρίου και οι πρόβες, όμως, τα πράγματα θα ξεφύγουν από κάθε έλεγχο, καθώς αντί δημιουργικής κόντρας έχουμε μια απίστευτη σύγκρουση εγωισμών. Θα καταφέρουν να επιβιώσουν όλοι μετά το πέρας των προβών; Και θα καταφέρει τελικά η Κουέβας να γυρίσει την ταινία έτσι όπως θέλει;

Η άποψή μας: «Κι όταν πιστεύουμε πως μια ταινία είναι καλή, είναι στ' αλήθεια καλή; Δεν ξέρω. Ίσως απλά επιβεβαιώνει τις στεγανές και παγιωμένες προτιμήσεις μας. Πρέπει να προσέχουμε πάρα πολύ τι μας αρέσει. Γιατί στην τελική μας αρέσουν αυτά που μπορούμε να καταλάβουμε και απεχθανόμαστε αυτά που δεν καταλαβαίνουμε. Είναι πολλά τα σημαντικά πράγματα που δεν καταλαβαίνουμε». Οι παραπάνω είναι κουβέντες που λέει η Κουέβας προς το τέλος της ταινίας μας, όταν καλείται να πει δυο λόγια για το μεγαλεπήβολο έργο της. Και είναι αυτές οι κουβέντες που δίνουν κατ' εμέ το ιδεολογικό στίγμα αυτής της παρεξηγημένης ταινίας. 

Γιατί η αλήθεια είναι πως η ταινία είναι παρεξηγημένη – και βοηθάνε πολύ και οι δύο δημιουργοί της για αυτήν την... παρεξήγηση. Το δομικό «πρόβλημα» της ταινίας είναι πως η σκηνοθετική προσέγγιση στο πλουσιότατο υλικό είναι πολύ... meta. Γι' αυτό την κατηγορούν οι επικριτές της. Για μένα, που πρέπει να ομολογήσω πως την απόλαυσα, αυτό που της έλειπε για να χαρακτηριστεί αριστούργημα είναι ο... εκτροχιασμός. Να έχει μια πιο take no prisoners μενταλιτέ. Και να μην είχε ένα τόσο άτολμο τελικά φινάλε. Αλλά όσα λέει (ή έστω, θέλει να πει, για όσους διαφωνούν με το σερβίρισμα) προσωπικά με ενθουσίασαν. 

Τα όσα λέει για την Τέχνη, αυτούς που Την υπηρετούν (ο καθένας από το μετερίζι του) και Την χρησιμότητά της μέσα στην κοινωνία. Είναι η Τέχνη ένα παράθυρο στον κόσμο ή είναι ένας καθρέφτης; Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω. Και τα δύο: το ένα δεν αποκλείει το άλλο, ε; Οι δύο δημιουργοί φαίνεται να είναι... κολλημένοι με το θέμα της Τέχνης. Στο κείμενο που είχα γράψει για την προηγούμενη – κοινή τους – δημιουργία, τον «Επιφανή πολίτη», έγραφα: ''Οι δύο σκηνοθέτες παρουσιάζουν τον κόσμο της διανόησης μέσω του ήρωά τους ως λίγο ψεύτικο, λίγο δήθεν, αλλά ανθρώπινο, γεμάτο ανάγκες, λάθη, πάθη και ιδιαιτερότητες. Γίνεται όμως και το σχόλιο για την Τέχνη οποιασδήποτε μορφής, της 7ης συμπεριλαμβανομένης. Τι είναι Τέχνη; Η αναπαράσταση της πραγματικότητας; Είναι ηθικό να στήνουμε ένα ολόκληρο έργο τέχνης πάνω στις ζωές των άλλων; Λέει αλήθειες χρησιμοποιώντας ψέματα ή λέει ψέματα χρησιμοποιώντας αλήθειες; Ποιος ορίζει αν ένα έργο τέχνης είναι «καλό» ή «κακό», «πρωτότυπο» ή «αντιπατάρα»;''. Τέτοια. 

Τις δύο ταινίες δεν τις συνδέει μόνον ο Oscar Martínez, που είναι ο πρωταγωνιστής τους. Τις συνδέει και ο Ντανιέλ Μαντοβάνι, ο (φανταστικός) συγγραφέας, που βραβεύεται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας στην προηγούμενη ταινία και εννοείται πως είναι ο συγγραφέας του βιβλίου που τιμάται με Νόμπελ Λογοτεχνίας και η ιστορία του, αυτή δύο αδελφών σε αντιπαράθεση, ωσάν Κάιν και Άβελ ένα πράγμα, είναι το υλικό του σεναρίου που θα μεταφέρει η Κουέβας στη μεγάλη οθόνη και τις πρόβες της ταινίας που θα γυριστεί βλέπουμε σε τούτο το φιλμ. Καλό; Θα με πεις, ok, ποιοι είναι οι τύποι που έχουν την απαίτηση να γνωρίζουμε τόσα πολλά πράγματα γι' αυτούς και να θεωρούν δεδομένο πως έχουμε δει και την προηγούμενη ταινία τους, έτσι; Μάγκες, ξεκαβαλικέψτε το καλάμι! Αλλά, ναι, βασικά, (και) στους εαυτούς τους στρέφουν τα βέλη της σάτιράς τους. 

Μιας σάτιρας για τα παρασκήνια της δημιουργίας μιας ταινίας. Όχι ενός μπλοκμπάστερ, όχι: θα ήταν πολύ εύκολο αυτό, δεν θα ήταν όμως τίμιο. Όχι, τον δικό τους κόσμο βαράνε ανηλεώς με αγάπη. Αυτόν των φεστιβαλικών ταινιών. Έναν κόσμο όπου τα λεφτά είναι σαφώς λιγότερα αλλά οι εγωισμοί είναι εξίσου γιγαντιαίοι. Οι τρεις πρωταγωνιστές δείχνουν να απολαμβάνουν κάθε δευτερόλεπτο της ταινίας. Ιδίως η Penélope Cruz, στο ρόλο της βαρεμένης, λεσβίας, δημιουργού, με την ιδιαίτερη κόμμωση, θερίζει! Είναι απολαυστική σε κάθε δευτερόλεπτο του ρόλου της και το απολαμβάνει και η ίδια: μπορούμε να φανταστούμε πόσες παράλογες υποδείξεις τρανών σκηνοθετών έχει υπομείνει στη μεγάλη της καριέρα: ευκαιρία να πάρει πίσω μερικά από τα σπασμένα. 

Από τις παράλογες απαιτήσεις της κατά τη διάρκεια των προβών (πχ να κλάψει ο ένας ηθοποιός της κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, διάολε, της ανάγνωσης, ούτε καν της πρόβας) μέχρι τις προβοκατόρικες τεχνικές της για να πάρει όλη την αλήθεια από τους ηθοποιούς της (το τύλιγμα με τις διάφανες μεμβράνες αλλά κυρίως η πρόβα κάτω από βραχοφόρο γερανό είναι απίστευτες) δίνει τα ρέστα της. Η... αξύριστη μασχάλη και η προσπάθεια να χορέψει το χορό του Fortnite είναι τα κερασάκια στην τούρτα. Μεγάλη εμφάνα. 

Σε ότι αφορά τα δύο αγόρια, το πανηγύρι συνεχίζεται. Είναι και οι δυο τους εξαιρετικοί. Υποδύονται δύο εντελώς διαφορετικούς ηθοποιούς, δύο εντελώς διαφορετικών σχολών, που είναι όμως σπουδαίοι στην τέχνη τους. Πώς το είχε πει η Μενδώνη για τον Λιγνάδη; «Μας εξαπάτησε, με εξαπάτησε. Με υποκριτική τέχνη προσπάθησε να μας πείσει ότι δεν έχει σχέση με αυτά». Ε, αυτό κάνουν ο ένας στον άλλο, χα! Ο ένας πάει στην πρώτη συνάντηση με λεωφορείο, λιτός, δωρικός, άνθρωπος της τέχνης. Ο άλλος πάει με το σούπερ τούρμπο υπεραμάξι του, το γεμάτο μοντέλες. Και οι δύο ηθοποιοί. Και οι δύο πολύ καλοί στη δουλειά τους. Και οι δύο με πολύ, πολύ, πολύ μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους. Η σκηνή με την καταστροφή των βραβείων είναι απλά θεϊκή. Και δεν θα μπορούσαμε να μην αποθεώσουμε την καλλιτεχνική διεύθυνση. Το σκηνικό μέσα στο οποίο διαδραματίζονται όλα αυτά που παρακολουθούμε είναι απίστευτο. 

Έτσι που λέτε. Μια χαρά ταινία είναι αυτή. Προσωπικά, μου αρέσουν πολύ οι ταινίες που με πρόσχημα την αποδόμηση του σινεμά – παρουσιάζοντας τα μη φωτογενή παρασκήνια – εντέλει το αποθεώνουν. Και κάτι ακόμα: κι εμείς οι κριτικοί δεν είμαστε καλά παιδιά. Για τον ίδιο λόγο που αποθεώνουμε μια ταινία, μπορούμε άνετα να θάψουμε μια άλλη. Χρησιμοποιούμε το λόγο έτσι όπως μας βολεύει. Παρασυρόμαστε από τις εμμονές μας. Και δεν το παραδεχόμαστε – δημοσίως τουλάχιστον – αλλά τις μετράμε για να δούμε ποιος την έχει πιο μεγάλη. Την κριτική ικανότητα ντε. Αλλά αυτό είναι μια άλλη, πονεμένη ιστορία.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 4 Αυγούστου 2022 από την Spentzos Films!

Μύραινα η Ελένη ή αλλιώς, σμέρνα

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Ή που θα καμακωθεί ή που θα απελευθερωθεί...

Αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η γεννημένη στο Ντουμπρόβνικ της Κροατίας στις 27 Σεπτεμβρίου του 1985, Antoneta Alamat Kusijanovic, η οποία πλέον κατοικοεδρεύει στη Νέα Υόρκη. Στη φιλμογραφία της συμπεριλαμβάνονται κι άλλες πέντε μικρού μήκους ταινίες, οι οποίες έχουν μαζέψει βραβεία από διάφορα φεστιβάλ.

Η ταινία Murina έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ των Καννών, τον Ιούλιο του 2021, όπου συμμετείχε στο παράλληλο του επίσημου προγράμματος τμήμα «Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών». Τιμήθηκε με τη Χρυσή Κάμερα ως η καλύτερη πρώτη μεγάλου μήκους ταινία, ανάμεσα σε όλες όσες εμφανίστηκαν στα διάφορα διαγωνιστικά τμήματα του φεστιβάλ. Μεταξύ των executive producers της ταινίας βλέπουμε και το όνομα του Martin Scorsese.

Η υπόθεση: Ένα μικρό νησάκι της Κροατίας στην Αδριατική με πεντακάθαρα νερά αποτελεί παράδεισο για τους λίγους τουρίστες που το επισκέπτονται. Εκεί ζει η έφηβη Γιούλια μαζί με τον καταπιεστικό πατέρα της, Άντε, και την όμορφη μητέρα της, Νέλα. Για εκείνη, για τη Γιούλια, κάθε άλλο παρά παράδεισος είναι το μέρος όπου ζει. Νιώθει πραγματικά ελεύθερη μόνον όταν φοράει το ολόσωμο μαγιό της κι όταν βρίσκεται μέσα στη θάλασσα. Κατά τα άλλα, η κατάσταση μυρίζει μπαρούτι και είναι σαν την ηρεμία πριν την καταιγίδα. Ο Άντε γίνεται παραπάνω απ’ ότι συνήθως νευρικός καθώς είναι να φιλοξενήσει στο νησί έναν φίλο του – παλιό αφεντικό του – τον Χαβιέ. 

Ο Χαβιέ έχει λεφτά και φίλους με λεφτά και ο Άντε θέλει όσο τίποτε άλλο να τον πείσει να αγοράσει μια έκταση που του ανήκει στο νησί, για να χτίσει ξενοδοχείο. Με τα λεφτά που θα πάρει, σχεδιάζει να μετακομίσει με την οικογένειά του στο Ζάγκρεμπ και να ζήσουν όλοι μαζί μια καλύτερη ζωή, όπως νομίζει. Σίγουρα καλύτερη για τον ίδιο, όπως και να έχει. Η πίεση που νιώθει η Γιούλια γίνεται μη διαχειρίσιμη, επαναστατεί εναντίον του πατέρα της ανοιχτά πλέον, κατηγορεί τη μητέρα της για την παθητικότητά της και βλέπει τον Χαβιέ ως το εισιτήριο για την ελευθερία της. Μέσα σε ένα σαββατοκύριακο πολλά πράγματα δεν θα είναι ποτέ ξανά τα ίδια...

Η άποψή μας: Αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο σε τούτο το πολύ ενδιαφέρον ντεμπούτο της Βαλκάνιας σκηνοθέτιδας, είναι η σιγουριά της. Η εμπιστοσύνη στο υλικό της, στο σενάριό της, στους ηθοποιούς της. Βρίσκει τον τρόπο να διαχειριστεί κατά πως πρέπει τα επιμέρους στοιχεία και να συνθέσει μια ταινία, που έχει πολλά και ενδιαφέροντα να πει. Σαφώς και πρόκειται για μια ταινία ενηλικίωσης, δεν μπορεί κανείς να το αρνηθεί αυτό, τσεκάροντας την ταινία στο πρώτο της επίπεδο. Η Γιούλια μεγαλώνει και βρίσκεται σε εκείνο το άβολο μεταίχμιο όπου είναι ακόμα παιδί – 16 χρονών – αλλά πλέον και γυναίκα: το κορμί της δεν μπορεί να κρύψει τη σωματική ωρίμανση. 

Γι' αυτό και ο πατέρας της αντιδρά: «γιατί κυκλοφορείς γυμνή;» της λέει, ενώ η Γιούλια φοράει το ολόσωμο μαγιό της. Μικρή λεπτομέρεια: το ένα από τα δύο μαγιό, το λευκό, έχει μια μικρή τρυπούλα, χαμηλά στο μηρό, που από τη μια μας λέει το πόσο πολύ το έχει χρησιμοποιήσει η Γιούλια και από την άλλη αποκαλύπτει και την οικονομική κατάσταση της οικογένειάς της. Η Γιούλια μεταμορφώνεται σε γυναίκα λοιπόν και ο Άντε, ο πατέρας – αφέντης, αδυνατεί να αποδεχτεί το γεγονός. Μια ζωή ήταν ο κύρης του σπιτιού, η γυναίκα του υπάκουε σε κάθε του κατευθυντήρια γραμμή και το ίδιο περίμενε πως θα συνεχίσει να κάνει η κόρη του. Δύσκολα. 

Δείτε πχ τη σκηνή του δείπνου με τους υψηλούς καλεσμένους. Ο Άντε πιέζει την Γιούλια να απαγγείλει ένα ποίημα. Εκείνη δεν θέλει. Ο Άντε την πιέζει παραπάνω. Κι εκείνη τελικά το λέει το ποίημα. Στα κροατικά, έχοντας ακροατήριο αγγλόφωνο. Και παραλείπει επί τούτου ένα τμήμα του ποιήματος, που μιλάει για τον πατέρα. Χα! Άσο ημίχρονο, δύο τελικό. Όσο η κόντρα τους μεγαλώνει τόσο ο Άντε χρησιμοποιεί μεγαλύτερες προσβολές και μεγαλύτερες «τιμωρίες» - κι όσο μεγαλύτερες είναι οι τιμωρίες, τόσο περισσότερο αντιδρά η Γιούλια και προσπαθεί να ξεφύγει από τον ασφυκτικό κλοιό. Από την παράξενη «φυλακή» της. Πάντα βρίσκει τον τρόπο. Θα καταφέρει όμως εντέλει να... ξεφύγει; Χμ... 

Η Γιούλια κατηγορεί και τη μητέρα της, τη Νέλα. Την κατηγορεί πως επέτρεψε στον Άντε να κάνει παιχνίδι μόνος του. Την κατηγορεί για παθητικότητα. Την κατηγορεί ότι ποτέ δεν άρπαξε την ευκαιρία να ξεφύγει. Κι όταν μαθαίνει πως ανάμεσα στη Νέλα και τον Χαβιέ υπήρξε παλιότερα ερωτικό ενδιαφέρον, δεν αφήνει την πληροφορία ανεκμετάλλευτη. Όμως, είναι και η ίδια μπερδεμένη. Και παιδί και γυναίκα, έχει την αφέλεια να πιστεύει πως ο Χαβιέ μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για να αποδράσει. 

Η πλάκα είναι πως η σκηνοθέτιδα, αυτήν την ιστορία ενηλικίωσης κατά πρώτον και γυναικείας αυτοδιάθεσης κατά δεύτερον, την καταγράφει ως υπόκωφο... θρίλερ. Περιμένεις ανά πάσα στιγμή να γίνει έκρηξη και γαία πυρί μιχθήτω! Κι ενώ ας πούμε η ταινία έχει μια αύρα από «Γυμνοί στον ήλιο» ή στα αμερικανικότερα «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ», αυτό επιτυγχάνεται... muted. Δεν βλέπεις ποτέ τον καυτό ήλιο και τα συνεπακόλουθά του: όχι, το καλοκαίρι της ταινίας έχει τον ήλιο σαν σε φίλτρο. Έχει κάνει τρομερή δουλειά στη διεύθυνση φωτογραφίας της ταινίας η Hélène Louvart, η ίδια που έχει φωτογραφήσει το «Xenia» του Πάνου Κούτρα, η ίδια που προσέγγισε το ελληνικό καλοκαίρι στη «Χαμένη κόρη» της Maggie Gyllenhaal, με τον ίδιο τρόπο που προσέγγισε το κροατικό καλοκαίρι εδώ. 

Όμορφη ταινία, με μπόλικους συμβολισμούς, που οφείλει τον πρωτότυπο τίτλο της στη σμέρνα. Ένα ψάρι, που μοιάζει με χέλι και με φίδι, που σπάνια επιτίθεται στους εχθρούς της, καθώς κρύβεται μέσα σε κοιλότητες βράχων, που έχει τεράστιο στόμα αναλογικά με το σώμα της, με πολύ ισχυρά δόντια, τα οποία χρησιμοποιεί για να δαγκώσει όταν βρίσκεται σε κίνδυνο...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 28 Ιουλίου 2022 από την Neo Films!