Movies Ltd

Μύραινα η Ελένη ή αλλιώς, σμέρνα

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Ή που θα καμακωθεί ή που θα απελευθερωθεί...

Αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η γεννημένη στο Ντουμπρόβνικ της Κροατίας στις 27 Σεπτεμβρίου του 1985, Antoneta Alamat Kusijanovic, η οποία πλέον κατοικοεδρεύει στη Νέα Υόρκη. Στη φιλμογραφία της συμπεριλαμβάνονται κι άλλες πέντε μικρού μήκους ταινίες, οι οποίες έχουν μαζέψει βραβεία από διάφορα φεστιβάλ.

Η ταινία Murina έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ των Καννών, τον Ιούλιο του 2021, όπου συμμετείχε στο παράλληλο του επίσημου προγράμματος τμήμα «Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών». Τιμήθηκε με τη Χρυσή Κάμερα ως η καλύτερη πρώτη μεγάλου μήκους ταινία, ανάμεσα σε όλες όσες εμφανίστηκαν στα διάφορα διαγωνιστικά τμήματα του φεστιβάλ. Μεταξύ των executive producers της ταινίας βλέπουμε και το όνομα του Martin Scorsese.

Η υπόθεση: Ένα μικρό νησάκι της Κροατίας στην Αδριατική με πεντακάθαρα νερά αποτελεί παράδεισο για τους λίγους τουρίστες που το επισκέπτονται. Εκεί ζει η έφηβη Γιούλια μαζί με τον καταπιεστικό πατέρα της, Άντε, και την όμορφη μητέρα της, Νέλα. Για εκείνη, για τη Γιούλια, κάθε άλλο παρά παράδεισος είναι το μέρος όπου ζει. Νιώθει πραγματικά ελεύθερη μόνον όταν φοράει το ολόσωμο μαγιό της κι όταν βρίσκεται μέσα στη θάλασσα. Κατά τα άλλα, η κατάσταση μυρίζει μπαρούτι και είναι σαν την ηρεμία πριν την καταιγίδα. Ο Άντε γίνεται παραπάνω απ’ ότι συνήθως νευρικός καθώς είναι να φιλοξενήσει στο νησί έναν φίλο του – παλιό αφεντικό του – τον Χαβιέ. 

Ο Χαβιέ έχει λεφτά και φίλους με λεφτά και ο Άντε θέλει όσο τίποτε άλλο να τον πείσει να αγοράσει μια έκταση που του ανήκει στο νησί, για να χτίσει ξενοδοχείο. Με τα λεφτά που θα πάρει, σχεδιάζει να μετακομίσει με την οικογένειά του στο Ζάγκρεμπ και να ζήσουν όλοι μαζί μια καλύτερη ζωή, όπως νομίζει. Σίγουρα καλύτερη για τον ίδιο, όπως και να έχει. Η πίεση που νιώθει η Γιούλια γίνεται μη διαχειρίσιμη, επαναστατεί εναντίον του πατέρα της ανοιχτά πλέον, κατηγορεί τη μητέρα της για την παθητικότητά της και βλέπει τον Χαβιέ ως το εισιτήριο για την ελευθερία της. Μέσα σε ένα σαββατοκύριακο πολλά πράγματα δεν θα είναι ποτέ ξανά τα ίδια...

Η άποψή μας: Αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο σε τούτο το πολύ ενδιαφέρον ντεμπούτο της Βαλκάνιας σκηνοθέτιδας, είναι η σιγουριά της. Η εμπιστοσύνη στο υλικό της, στο σενάριό της, στους ηθοποιούς της. Βρίσκει τον τρόπο να διαχειριστεί κατά πως πρέπει τα επιμέρους στοιχεία και να συνθέσει μια ταινία, που έχει πολλά και ενδιαφέροντα να πει. Σαφώς και πρόκειται για μια ταινία ενηλικίωσης, δεν μπορεί κανείς να το αρνηθεί αυτό, τσεκάροντας την ταινία στο πρώτο της επίπεδο. Η Γιούλια μεγαλώνει και βρίσκεται σε εκείνο το άβολο μεταίχμιο όπου είναι ακόμα παιδί – 16 χρονών – αλλά πλέον και γυναίκα: το κορμί της δεν μπορεί να κρύψει τη σωματική ωρίμανση. 

Γι' αυτό και ο πατέρας της αντιδρά: «γιατί κυκλοφορείς γυμνή;» της λέει, ενώ η Γιούλια φοράει το ολόσωμο μαγιό της. Μικρή λεπτομέρεια: το ένα από τα δύο μαγιό, το λευκό, έχει μια μικρή τρυπούλα, χαμηλά στο μηρό, που από τη μια μας λέει το πόσο πολύ το έχει χρησιμοποιήσει η Γιούλια και από την άλλη αποκαλύπτει και την οικονομική κατάσταση της οικογένειάς της. Η Γιούλια μεταμορφώνεται σε γυναίκα λοιπόν και ο Άντε, ο πατέρας – αφέντης, αδυνατεί να αποδεχτεί το γεγονός. Μια ζωή ήταν ο κύρης του σπιτιού, η γυναίκα του υπάκουε σε κάθε του κατευθυντήρια γραμμή και το ίδιο περίμενε πως θα συνεχίσει να κάνει η κόρη του. Δύσκολα. 

Δείτε πχ τη σκηνή του δείπνου με τους υψηλούς καλεσμένους. Ο Άντε πιέζει την Γιούλια να απαγγείλει ένα ποίημα. Εκείνη δεν θέλει. Ο Άντε την πιέζει παραπάνω. Κι εκείνη τελικά το λέει το ποίημα. Στα κροατικά, έχοντας ακροατήριο αγγλόφωνο. Και παραλείπει επί τούτου ένα τμήμα του ποιήματος, που μιλάει για τον πατέρα. Χα! Άσο ημίχρονο, δύο τελικό. Όσο η κόντρα τους μεγαλώνει τόσο ο Άντε χρησιμοποιεί μεγαλύτερες προσβολές και μεγαλύτερες «τιμωρίες» - κι όσο μεγαλύτερες είναι οι τιμωρίες, τόσο περισσότερο αντιδρά η Γιούλια και προσπαθεί να ξεφύγει από τον ασφυκτικό κλοιό. Από την παράξενη «φυλακή» της. Πάντα βρίσκει τον τρόπο. Θα καταφέρει όμως εντέλει να... ξεφύγει; Χμ... 

Η Γιούλια κατηγορεί και τη μητέρα της, τη Νέλα. Την κατηγορεί πως επέτρεψε στον Άντε να κάνει παιχνίδι μόνος του. Την κατηγορεί για παθητικότητα. Την κατηγορεί ότι ποτέ δεν άρπαξε την ευκαιρία να ξεφύγει. Κι όταν μαθαίνει πως ανάμεσα στη Νέλα και τον Χαβιέ υπήρξε παλιότερα ερωτικό ενδιαφέρον, δεν αφήνει την πληροφορία ανεκμετάλλευτη. Όμως, είναι και η ίδια μπερδεμένη. Και παιδί και γυναίκα, έχει την αφέλεια να πιστεύει πως ο Χαβιέ μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για να αποδράσει. 

Η πλάκα είναι πως η σκηνοθέτιδα, αυτήν την ιστορία ενηλικίωσης κατά πρώτον και γυναικείας αυτοδιάθεσης κατά δεύτερον, την καταγράφει ως υπόκωφο... θρίλερ. Περιμένεις ανά πάσα στιγμή να γίνει έκρηξη και γαία πυρί μιχθήτω! Κι ενώ ας πούμε η ταινία έχει μια αύρα από «Γυμνοί στον ήλιο» ή στα αμερικανικότερα «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ», αυτό επιτυγχάνεται... muted. Δεν βλέπεις ποτέ τον καυτό ήλιο και τα συνεπακόλουθά του: όχι, το καλοκαίρι της ταινίας έχει τον ήλιο σαν σε φίλτρο. Έχει κάνει τρομερή δουλειά στη διεύθυνση φωτογραφίας της ταινίας η Hélène Louvart, η ίδια που έχει φωτογραφήσει το «Xenia» του Πάνου Κούτρα, η ίδια που προσέγγισε το ελληνικό καλοκαίρι στη «Χαμένη κόρη» της Maggie Gyllenhaal, με τον ίδιο τρόπο που προσέγγισε το κροατικό καλοκαίρι εδώ. 

Όμορφη ταινία, με μπόλικους συμβολισμούς, που οφείλει τον πρωτότυπο τίτλο της στη σμέρνα. Ένα ψάρι, που μοιάζει με χέλι και με φίδι, που σπάνια επιτίθεται στους εχθρούς της, καθώς κρύβεται μέσα σε κοιλότητες βράχων, που έχει τεράστιο στόμα αναλογικά με το σώμα της, με πολύ ισχυρά δόντια, τα οποία χρησιμοποιεί για να δαγκώσει όταν βρίσκεται σε κίνδυνο...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 28 Ιουλίου 2022 από την Neo Films!