Movies Ltd

"Βάλτε φωτιά, κάψτε καλά..."

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Βρες το φως στο σκοτάδι

Αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας της έμπειρης ντοκιμαντερίστριας Tatiana Huezo. Η Huezo γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου του 1972 στο Σαν Σαλβαδόρ του Ελ Σαλβαδόρ και οι ρίζες της – εκτός από το Ελ Σαλβαδόρ – κρατάνε και από το Μεξικό. Σπούδασε στο Κέντρο Κινηματογραφικής Εκπαίδευσης του Μεξικού και πήρε το μεταπτυχιακό της στην Βαρκελώνη. Εκτός από σκηνοθέτιδα, η Huezo έχει δουλέψει ως διευθύντρια φωτογραφίας σε μια σειρά από ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους.

Η συγκεκριμένη ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο περσινό φεστιβάλ των Καννών, όπου συμμετείχε στο παράλληλο του Διεθνούς Διαγωνιστικού Τμήματος «Ένα κάποιο βλέμμα», όπου τιμήθηκε με Ειδική Μνεία. Από εκεί και πέρα έλαβε μέρος σε μια σειρά από φεστιβάλ ανά την υφήλιο, κερδίζοντας μπόλικα βραβεία. Στην Ελλάδα η ταινία έκανε την πρεμιέρα της λαμβάνοντας μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Αθηνών «Νύχτες Πρεμιέρας», όπου τιμήθηκε με το βραβείο Χρυσή Αθηνά καλύτερης ταινίας. Τέλος, αποτέλεσε την επίσημη πρόταση του Μεξικού για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.

Η υπόθεση: Σε ένα μικρό, απομονωμένο χωριό χτισμένο μέσα στα καταπράσινα βουνά του κεντρικού Μεξικού, οι άντρες παραγωγικής ηλικίας είναι σχεδόν ολοκληρωτικά απόντες. Το χωριό κατοικείται από γυναίκες, μητέρες και τα νεαρά παιδιά τους. Η οχτάχρονη Άνα μεγαλώνει μαζί με τη μητέρα της, τη Ρίτα: ο μπαμπάς της έχει φύγει στις ΗΠΑ αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Υποτίθεται πως και η ζωή της Άνας και της Ρίτας θα βελτιωνόταν, αλλά τα χρήματα που περιμένουν από τον ξενιτεμένο δεν τα λαμβάνουν ποτέ. Η επικοινωνία με τον έξω κόσμο είναι πολύ δύσκολη, καθώς το σήμα της κινητής τηλεφωνίας δεν είναι καθόλου καλό στην περιοχή. Υπό... κανονικές συνθήκες, οι περισσότεροι εργάζονται στο ορυχείο της περιοχής. 

Οι συνθήκες, όμως, δεν είναι κανονικές εδώ και πολύ καιρό. Καρτέλ ναρκωτικών έχει φυτείες με παπαρούνες (Μήκων η υπνοφόρος) στις πλαγιές των βουνών, μέσω των οποίων μαζεύουν την πρώτη ύλη για να παράξουν ηρωίνη. Βία και διαφθορά είναι καθημερινότητα στην περιοχή. Όταν ραντίζουν με δηλητήριο μέσω ελικοπτέρων της πλαγιές, για να προστατέψουν τις φυτείες, οι υπάλληλοι των καρτέλ δεν νοιάζονται για τους ανθρώπους που ζουν εκεί. Γενικώς, δεν νοιάζονται για τους ανθρώπους. Κι από καιρού εις καιρόν, μπαίνουν άνετοι στα σπίτια των χωρικών για να αρπάξουν νεαρά κορίτσια, των οποίων η «τύχη» μετά είναι προδιαγεγραμμένη... Η Ρίτα, όπως όλες οι μητέρες του χωριού, κουρεύουν τις κόρες τους αγορίστικα για να τις προστατέψουν, ενώ φτιάχνουν και αυτοσχέδιες κρυψώνες. Η Άνα, όπως και οι συνομήλικες φίλες της (με τις οποίες προσπαθούν να επικοινωνήσουν «με το μυαλό») δεν καταλαβαίνουν τον λόγο για τον οποίο γίνονται όλα αυτά. Στα 15 της χρόνια, όμως, η Άνα θα καταλάβει...

Η άποψή μας: Το Μεξικό είναι... κινηματογραφομάνα. Διαθέτει ανθρώπους με κινηματογραφική παιδεία και παράγει όλη την γκάμα των προϊόντων κινούμενης εικόνας. Οι Μεξικάνοι παράγουν από τηλενουβέλες μέχρι φεστιβαλικές ταινίες, πιάνοντας συνήθως υψηλές επιδόσεις. Η κινηματογραφική βιομηχανία των ΗΠΑ μπολιάζεται ολοένα και συχνότερα με νέο αίμα, με ταλέντα από τη γείτονα χώρα, τόσο μπροστά όσο και πίσω από την κάμερα. Τα μεγάλα ονόματα αναγνωρίζονται παγκοσμίως και από πίσω η δεξαμενή δεν στερεύει ποτέ. Για κάθε Iñárritu υπάρχει μια Fernanda Valadez (σκηνοθέτιδα του λατρεμένου «Χαρακτηριστικά γνωρίσματα») για κάθε Cuarón υπάρχει μια Tatiana Huezo. 

Η θητεία της Huezo στο ντοκιμαντέρ είναι εμφανής στη συγκεκριμένη ταινία – και για καλό αλλά και για... κακό. Πιάνει απίστευτες λεπτομέρειες και σπάει την αφήγησή της για να μας παρουσιάσει τη Φύση σε όλο της το μεγαλείο. Η αντίστιξη έχει αποτέλεσμα: μέσα στην υπέροχη και ευρισκόμενη σε ισορροπία φύση, υπάρχει ο άνθρωπος και... the evil than man do. Η σκηνοθέτιδα ξέρει να αφηγείται με εικόνες, δεν τα πάει όμως και τόσο καλά με την αφήγηση με τον λόγο. Οι μυθοπλαστικοί κανόνες δεν ακολουθούνται προς απογοήτευση του θεατή. Υπάρχουν μπόλικες σεναριακές τρύπες κι αρκετές σκηνές, που δεν βγάζουν ακριβώς νόημα. 

Ας πάρουμε ως παράδειγμα τη νύχτα της φωτιάς (στην κυριολεξία) που δίνει και τον τίτλο της ταινίας. Φτάνουν οι χωρικοί στο αμήν, βάζουν φωτιές, αντιστέκονται θαρρείς στους ναρκεμπόρους και τα τσιράκια τους, για να... φύγουν την επομένη; Κι αφού είναι τόσο δύσκολο να μένουν στο μέρος που μένουν (που είναι δύσκολο) γιατί δεν φεύγουν νωρίτερα; Περιουσία δεν έχουν, μόνο πόνο και δυστυχία βιώνουν. Γιατί δεν φεύγουν; Όταν μάλιστα το κάνουν τόσο... εύκολα τελικά; Χμ, ας είναι. Στην τελική, τα προτερήματα της ταινίας είναι περισσότερα από τα μειονεκτήματά της. 

Η Huezo έχει αυτοπεποίθηση και καταφέρνει να πλημμυρίσει την οθόνη με ρεαλισμό και αυθεντικότητα. Ναι, δεν σου είναι δύσκολο να πιστέψεις πως αυτοί οι άνθρωποι που παρακολουθείς στην ταινία ζουν πραγματικά εκεί, μέσα στο καταπράσινο δάσος κι ότι δεν είναι απλά ηθοποιοί, που κάνουν την δουλειά τους. Οι σκηνές του... τρύγου των παπαρούνων για το μάζεμα του οπίου είναι καθαρά ντοκιμαντερίστικες, προσδίδοντας ακόμα μεγαλύτερη αλήθεια στο φιλμ. Η βία του καρτέλ υπονοείται. Το «κακό» μένει εκτός κάδρου, κι αυτό το κάνει πολύ πιο απειλητικό από το αν παρουσιαζόταν in your face. 

Από την άλλη, αποφεύγεται ο φτηνός μελοδραματισμός και το misery porn, στο οποίο πολύ εύκολα θα μπορούσε να εξοκείλει το φιλμ. Τα πράγματα εντέλει θα ήταν πολύ καλύτερα αν δινόταν μεγαλύτερη σημασία στη δομή του σεναρίου, στα ανοιχτά του ζητήματα, στην κάλυψη των λογικών χασμάτων. Ας είναι. Υπάρχουν εξαιρετικές σκηνές. Εκείνη πχ της έκρηξης στο ορυχείο, που διαλύει (για λίγο) την ησυχία και την αρμονία του φορτίου. Η... επανάληψη της σκηνής με το πως στήνονται τα εκρηκτικά κτλ ας πούμε, περισσεύει – εκεί κυριαρχεί το ένστικτο της ντοκιμαντερίστριας. Η σκηνή με την προσπάθεια των κατοίκων του χωριού να πιάσουν σήμα στο κινητό της είναι αστεία και τραγική μαζί – σίγουρα σκηνή ανθολογίας. 

Η ενηλικίωση των κοριτσιών στις δύσκολες αυτές συνθήκες παρουσιάζεται με τρυφερότητα και αγαπησιάρικα. Θύματα επί δύο, αναγκάζονται να υπομείνουν τη φτώχεια και την ανέχεια από τη μια και την πατριαρχεία από την άλλη. Πρέπει να έχουν κοντά μαλλιά, να θυμίζουν αγόρια ή να έχουν μια σωματική παραμόρφωση (όπως το λαγόχειλο) για να... γλυτώσουν από την σωματεμπορία. Κι αναρωτιέσαι αν εντέλει η παραμόρφωση είναι εντέλει φοβερή ασπίδα προστασίας. Κι ότι ενδεχόμενη διόρθωσή της μπορεί να έχει μη επιθυμητές παρενέργειες. Όπως και να έχει, αυτή η προσευχή για όσες κοπέλες έχουν απαχθεί είναι το λιγότερο που μπορεί να κάνει κανείς. Μένει η συναδελφικότητα, το περίφημο solidarity. Και η Μνήμη. Και ο τρόπος που κάποιοι άνθρωποι δεν θα ξεχαστούν ποτέ, έτσι όπως μας δείχνει το υπέροχο φινάλε.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 19 Μαΐου 2022 από την Mikrokosmos!

Ο «Διάβολος» της Τασμανίας

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν

Ο Justin Kurzel είναι ένας από τους καλύτερους σκηνογράφους της Αυστραλίας. Η διπλωματική εργασία του - μία ταινία μικρού μήκους, το «Blue Tongue» - προβλήθηκε σε περισσότερα από 13 διεθνή φεστιβάλ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των Καννών και της Νέας Υόρκης, ενώ τιμήθηκε και με το βραβείο καλύτερης μικρού μήκους ταινίας στη Μελβούρνη. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, το «Snowtown», έκανε πρεμιέρα το 2011 στο φεστιβάλ της Αδελαΐδας, όπου κι απέσπασε το βραβείο κοινού. Προβλήθηκε σε περισσότερα από 15 διεθνή Φεστιβάλ, ανάμεσά τους σε εκείνα του Τορόντο και των Καννών – στην Εβδομάδα Κριτικής – το 2012. Ήταν ένας από τους σκηνοθέτες που συμμετείχαν στη δημιουργία μιας μεγάλου μήκους ταινίας, που προέκυψε από την ένωση πολλών μικρού μήκους ταινιών, βασισμένων σε διηγήματα του Tim Winton. Η ταινία ήταν το «The Turning» (2013) και η ιστορία που σκηνοθέτησε ο ίδιος ήταν το «Boner McPharlin's Moll». Το Macbeth ήταν η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθέτησε κι έλαβε μέρος στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών. Το «Nitram» είναι η πέμπτη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας του γεννημένου στις 3 Αυγούστου 1974 στην πόλη Γκάουλερ της Αυστραλίας και παντρεμένου με την ηθοποιό Essie Davis (που έχει παίξει στις τέσσερις από τις πέντε ταινίες του) σκηνοθέτη. Ενδιάμεσα γύρισε τις ταινίες Assassin's Creed (2016 – βασισμένη στο ομώνυμο βιντεοπαιχνίδι) και «Νεντ Κέλι: Ο Νο. 1 Καταζητούμενος» (True History of the Kelly Gang, 2019). Και ήδη έχουν ανακοινωθεί άλλες τρεις ταινίες στις οποίες θα είναι σκηνοθέτης.

Το Nitram έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο περσινό – καλοκαιρινό, μην ξεχνάμε – φεστιβάλ των Καννών, όπου έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα, κερδίζοντας το βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας για τον Caleb Landry Jones. Η ταινία έκανε την πανελλήνια πρεμιέρα της στο περασμένο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Η υπόθεση: Μέσα δεκαετίας του '90, Τασμανία, Αυστραλία. Ο Νίτραμ είναι ένας νεαρός ενήλικος άνδρας με διανοητικό επίπεδο 11χρονου παιδιού. Η υπερβολική αγάπη του για τα πυροτεχνήματα φέρνει σε δύσκολη θέση τόσο τους γείτονες όσο και τους γονείς του: την κουρασμένη από τη φροντίδα του Νίτραμ και αποστασιοποιημένη συναισθηματικά απέναντί του μητέρα του και τον πιο υπομονετικό και μαλακό (έως μαλθακό) πατέρα του. Ο Νίτραμ θέλει να φύγει από το σπίτι των γονέων του και να ανεξαρτητοποιηθεί. Προσπαθεί να βγάλει λεφτά κουρεύοντας το γρασίδι γειτόνων του. Έτσι, τυχαία, θα γνωρίσει την Έλεν, μια πρώην ηθοποιό και πλούσια κληρονόμο, που ζει στο σπίτι της μαζί με τα 14 σκυλιά της και τα 40 γατιά της - στο γκαράζ της αυτά. 

Η Έλεν θα τον συμπαθήσει και θα τον πάρει υπό την προστασία της και ο Νίτραμ θα μετακομίσει στο σπίτι της και θα είναι – για πρώτη φορά στην ενήλικη ζωή του – ανέμελος. Όμως, ένα τραγικό συμβάν, στο οποίο βάζει και ο ίδιος το... χέρι του, θα ανατρέψει την κατάσταση. Κι ενώ κληρονομώντας την Έλεν έχει χρήματα να κάνει ό,τι θέλει, η ψυχική του κατάσταση θα επιδεινωθεί. Μόνο του καταφύγιο, τα όπλα. Και στις 28 Απριλίου του 1996, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά το θάνατο της Έλεν, ο Νίτραμ θα πάει σε ένα καφέ στο Πορτ Άρθουρ και θα προκαλέσει το μεγαλύτερο αιματοκύλισμα στην ιστορία της χώρας...

Η άποψή μας: Είναι πολύ δύσκολο για οποιονδήποτε σκηνοθέτη, όσο ικανός κι αν είναι αυτός, να αναμετρηθεί με φρικιαστικά εγκλήματα, με μαζικές δολοφονίες, οι οποίες έχουν το επιπλέον μειονέκτημα να μην έχουν ξεθωριάσει από τον χρόνο. Όσο να πεις, όσο περισσότερο απομακρύνεσαι χρονικά από ένα τέτοιο γεγονός τόσο περισσότερο νιώθεις τη μνήμη να ξεθωριάζει, τόσο ευκολότερα μπορείς να διαχειριστείς πρόσωπα και καταστάσεις. 

Από τη Σφαγή του Πορτ Άρθουρ έχουν περάσει μόλις 26 χρόνια. Ο μακελάρης Martin Bryant συνεχίζει να βρίσκεται στη φυλακή, καταδικασμένος με 35 φορές ισόβια, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να αποφυλακιστεί ποτέ! 35 φορές: όσοι και οι άνθρωποι που δολοφόνησε εν ψυχρώ εκείνη την ημέρα, στην πλέον αιματηρή δολοφονική επίθεση που διαπράχθηκε από ένα άτομο στην σύγχρονη Αυστραλία. 

Στη δική μου μνήμη έρχονται τέσσερις ταινίες μυθοπλασίας των τελευταίων χρόνων, που προσπάθησαν να μείνουν αλώβητες καταγράφοντας ανάλογες επιθέσεις. Χρονολογικά, είναι ο «Ελέφαντας» (Elephant, 2003) του Gus Van Sant (που εμπνεύστηκε από την αιματηρή επίθεση στο γυμνάσιο Κολουμπάιν, στις ΗΠΑ, στις 20 Απριλίου του 1999, με θύματα 12 μαθητές κι έναν καθηγητή), το «Πολυτεχνείο» (Polytechnique, 2009) του Denis Villeneuve (που εμπνεύστηκε από την αιματηρή επίθεση στο Πολυτεχνείο του Μοντρεάλ, στον γαλλόφωνο Καναδά, στις 6 Δεκεμβρίου του 1989, με θύματα 14 γυναίκες), το «22 Ιουλίου» (Utøya: July 22, 2018) του Erik Poppe (που εμπνεύστηκε από την αιματηρή επίθεση στο κάμπινγκ Ουτόγια, στη Νορβηγία, στις 22 Ιουλίου του 2011, με θύματα 77 ανθρώπους) και το... «22 Ιουλίου» (22 July, 2018) του Paul Greengrass (που αναφέρεται επίσης στην επίθεση στην Ουτόγια). Καλύτερα από τους τέσσερις τα πήγε ο... Michael Moore με το ντοκιμαντέρ «Ακήρυχτος πόλεμος» (Bowling for Columbine, 2002), ο οποίος πήρε αφορμή από τη σφαγή στο Κολουμπάιν, για να παρουσιάσει σε όλη του τη φρικιαστική έκταση, το πρόβλημα της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ. 

Και ο ίδιος ο Kurzel ασχολήθηκε με κάτι ανάλογο ξανά, στο «Snowtown», όπου όμως περισσότερο μιλάμε για κατά συρροή δολοφόνους (ένας εκ των οποίων, ελληνικής καταγωγής...) παρά για μία μεμονωμένη επίθεση. Το βασικό πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει όποιος προσπαθεί να μετατρέψει σε ταινία κάτι τόσο τραγικό είναι το να μην γκλαμουροποιήσει τον δολοφόνο. Γιατί υπάρχει ο κίνδυνος στο εν δυνάμει κοινό της ταινίας να βρίσκεται κάποιος που θα... γοητευτεί. Κι ενδεχομένως να θέλει να... ξεπατικώσει και να... ξεπεράσει τον villain. Από την άλλη, ελλοχεύει ο κίνδυνος του διδακτισμού. Και πάντοτε τέτοιου είδους ταινίες ξύνουν πληγές, που είναι νωπές ακόμα: δεν έχουν γιάνει. Η αποστασιοποίηση μάλλον είναι η πιο ενδεδειγμένη λύση. 

Αυτό επιχειρεί εδώ ο Kurzel. Προσπαθεί να παρουσιάσει το πορτρέτο ενός γεννημένου ( ; ) δολοφόνου. Όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμα, όσο το δυνατόν μακριά από μελοδραματισμούς, όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά. Ναι, αλλά ο θεατής μένει εντέλει με την απορία: γιατί; Γιατί παρακολουθεί αυτό που παρακολουθεί; Ο Kurzel δεν «κατηγορεί»: ούτε τους γονείς ούτε τους γιατρούς ούτε την κοινωνία. Μερίδιο ευθύνης όμως προφανώς κι έχουν οι πάντες. Αυτή η αμηχανία της διπλής συνεπαγωγής γίνεται αντιληπτή από το κοινό και μεταδίδεται και σε αυτό. Εντάξει, ευτυχώς δεν μας δείχνει ποτέ την πράξη κι ακόμα και τον υπεύθυνο του μακελειού τον καμουφλάρει: ο Νίτραμ της ταινίας είναι ο Μάρτιν της σφαγής με το πραγματικό του όνομα γραμμένο καρκινικά (από πίσω προς τα εμπρός). 

Και ναι, δείχνει σεβασμό στα θύματα. Και ναι, τα αρχικά πλάνα αρχείου, με τον πιτσιρικά Μάρτιν να μην μετανιώνει για το ότι έπαθε εγκαύματα παίζοντας με τα αγαπημένα του πυροτεχνήματα, κουβαλούν κάτι από αρχαία τραγωδία, προετοιμάζοντάς μας για το φινάλε. Αλλά ο θεατής δεν έχει από κάπου να πιαστεί. Ευτυχώς, υπάρχουν οι τρομερές ερμηνείες από ηθοποιάρες. Και μιλώ για τους τρεις ενήλικες της ταινίας: την Judy Davis (στο ρόλο της μητέρας), τον Anthony LaPaglia (στον ρόλο του πατέρα) και την Essie Davis (στο ρόλο της κληρονόμου). Και οι τρεις Αυστραλοί και οι τρεις καταπληκτικοί. Ιδίως η Judy Davis είναι απίθανη! Τρομερή ηθοποιός, που είχαμε να τη δούμε σε ταινία από το «The Dressmaker» (2015). Σε ότι αφορά τον Τεξανό Caleb Landry Jones, δεν μπορώ να μην αποδεχτώ την εξαιρετική του ερμηνεία εδώ, είναι από τις περιπτώσεις ηθοποιών, όμως, που μου είναι... αχώνευτοι. Σόρι, το ξέρω ότι εδώ δεν χωράνε οπαδικά, αλλά έχει αυτήν τη φάτσα, που ό,τι και να παίξει δεν θα μου κάνει γκελ... 

Με το φινάλε της ταινίας πέφτουν κάρτες που ενημερώνουν πως, μετά το συγκεκριμένο μακελειό, υπήρξε λαϊκή πίεση να νομοθετηθεί ο περιορισμός της οπλοκατοχής στην Αυστραλία. Τραγική ειρωνεία: σήμερα τα όπλα που κατέχουν Αυστραλοί είναι περισσότερα από την χρονιά του μακελειού. Με έναν, δύο, τρεις άλλους Νίτραμ έτοιμους να αδράξουν την ευκαιρία και να προκαλέσουν κι άλλο αιματοκύλισμα. Είναι εξαιρετικός σκηνοθέτης ο Kurzel, δεν το συζητώ, εδώ όμως κάνει γκέλα, ίσως μεγαλύτερη ακόμα κι από το «Assassin's Creed»...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 19 Μαΐου 2022 από την Spentzos Films!

Εδώ είναι το ταξίδι!

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

"Θέλω να πάψεις να γελάς, θέλω να κλαις"

Ο Γιώργος Γούσης γεννήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου του 1986 στην Αθήνα. Σπούδασε γραφιστική κι ασχολήθηκε με τα κόμικ, κατορθώνοντας να γίνει ένας από τους πιο γνωστούς Έλληνες κομίστες. Έχει συνεργαστεί με εφημερίδες όπως Η Εφημερίδα των Συντακτών, Το Βήμα και Τα Νέα. Η γνωστότερη κόμικ δημιουργία του είναι η μεταφορά ως graphic novel του «Ερωτόκριτου» του Βιτσέντζου Κορνάρου (2016). Τούτη είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας που σκηνοθετεί. Έχει γυρίσει κι ένα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ, τον «Χειροπαλαιστή» (2019), ταινία που έχει ξαναμοντάρει πλέον ως μεγάλου μήκους, κι ως μεγάλου μήκους έχει ήδη προβληθεί στο περασμένο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Τα Μαγνητικά Πεδία γυρίστηκαν στην Κεφαλλονιά, εν μέσω πανδημίας. Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στις 20 Δεκεμβρίου του 2020 και ολοκληρώθηκαν 15 μέρες μετά. Το σενάριο συνυπογράφουν ο σκηνοθέτης μαζί με τους δύο πρωταγωνιστές του, κάτι που αποδεικνύει τον έντονα αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα του. Η παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας δόθηκε τον περασμένο Νοέμβριο, στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου έλαβε μέρος στο (παράλληλο του επίσημου) διαγωνιστικό τμήμα «Film Forward». Τιμήθηκε συνολικά με έξι βραβεία: Χρυσός Αλέξανδρος καλύτερης ταινίας στο συγκεκριμένο τμήμα, βραβείο FIPRESCI, βραβείο καλύτερης ελληνικής ταινίας ΠΕΚΚ, πρώτο βραβείο ΕΡΤ, πρώτο βραβείο ΕΚΚ και βραβείο Location Manager. Τέλος, η ταινία είναι υποψήφια για επτά βραβεία Ίρις (τα ελληνικά... Όσκαρ) και συγκεκριμένα: καλύτερης ταινίας, πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη, σεναρίου, α’ γυναικείου ρόλου, α’ ανδρικού ρόλου, φωτογραφίας και πρωτότυπης μουσικής.

Η υπόθεση: H Έλενα ταξιδεύει νευρικά στην Αθήνα. Μετά από μπόλικη περιπλάνηση φτάνει σε ένα βενζινάδικο κι εκεί στο δίλημμα «βουνό ή θάλασσα» αποφασίζει – παρορμητικά – να ανέβει στο φέρι που πάει για Κεφαλλονιά. Ο Αντώνης, που βρίσκεται στο ίδιο φέρι, οδεύει προς ένα από τα νεκροταφεία του νησιού προκειμένου να θάψει τα ευρισκόμενα μέσα σε ένα μεταλλικό κουτί λείψανα της θείας του, σύμφωνα με την τελευταία της επιθυμία. 

Όταν χαλάσει το αυτοκίνητό του, η Έλενα προσφέρεται να τον πάει σε ένα ξενοδοχείο με το δικό της, ένα αρχαίο, μαύρο Ρενό με μια πόρτα βαμμένη ματζέντα, ονόματι Ζορζ και μετά ξανά, την επόμενη μέρα στο νεκροταφείο, όπου τους λένε ότι δεν μπορούν να κρατήσουν το κουτί με τα λείψανα για γραφειοκρατικούς λόγους. Ανάμεσα στον Αντώνη και την Έλενα υπάρχει ένας μαγνητισμός, μια έλξη κι ένας γλυκός συντονισμός. Έχοντας απολαύσει τα τυχαία πειράγματα και τη συντροφιά ο ένας του άλλου, αποφασίζουν να συνεχίσουν να περιφέρονται στο νησί αναζητώντας ένα καλό μέρος για να θάψουν το κουτί...

Η άποψή μας: Ένα από τα πιο αγαπημένα μου τραγούδια του ανεπανάληπτου Νίκου Παπάζογλου είναι το «Καλημέρα». Ένα από τα τετράστιχα του τραγουδιού, λέει: «Τι νόημα έχουν όλα αυτά; / Τι τρέχω να προλάβω; / Πέρασε η μισή ζωή / δίχως να καταλάβω». Σε τέτοια υπαρξιακή κρίση συναντάμε την Έλενα της ταινίας. Μια γυναίκα στο μεταίχμιο των -άντα με τα -ήντα. Μια γυναίκα που ασυναίσθητα πέφτει το βλέμμα της στην αντανάκλασή της στη βιτρίνα ενός μαγαζιού κι αυτό που βλέπει ούτε το αναγνωρίζει ούτε της αρέσει. Εν αντιθέσει όμως με το καταληκτικό τετράστιχο του ίδιου τραγουδιού, που λέει «Μα φτάνω στην εξώπορτα / κοιτάζω τον καθρέφτη / κι αντί να ρίξω μια μπουνιά / χαμογελώ στον ψεύτη», η ίδια επιλέγει τη φυγή. Χορεύτρια μια ζωή, κουράστηκε από την πειθαρχεία και τις στερήσεις. Δεν θέλει πια να χορεύει, θέλει να τραγουδάει. 

Στον υπέροχο τηλεφωνικό της μονόλογο, άψογα δουλεμένο και εκπληκτικά ερμηνευμένο, όλα έχουν σημασία. Ποιος άραγε θα προσέξει το «θέλω επιτέλους να φάω και να αφήσω το φαγητό μέσα μου»; Αδύνατη, όπως οφείλει να είναι μια χορεύτρια, λογικά θα ήταν σε μόνιμη δίαιτα κι όταν καμιά φορά «ξέφευγε» έβρισκε τον τρόπο να μην αφήνει το φαγητό μέσα της... Η Έλενα λοιπόν, παντρεμένη με παιδί, επιλέγει τη φυγή σε μια προσπάθεια να αποτινάξει από πάνω της τις «εργαστηριακές ρυθμίσεις», τις συμβάσεις και την καταπιεστική ρουτίνα της καθημερινότητας. Μαύρα μαλλιά, μαύρα ρούχα, μαύρα γυαλιά, βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τον Ζορζ, το αμάξι της, το όχημά της για τις περιπλανήσεις της στην αχαρτογράφητη Κεφαλλονιά: κάπου έχει κι αυτή μια ματζέντα πόρτα, που περιμένει να «ανοίξει». Ντελικάτη, διανοούμενη, μπερδεμένη. 

Ο Αντώνης βρίσκεται στον αντίποδά της. Ένας λαϊκός άντρας, με κόκκινο σκουφάκι και παχιά, μακριά γενειάδα. Κι αυτός μια φορά δεν αναγνώρισε τον εαυτό του: όταν ξυρίστηκε. Ποτέ ξανά! Η συνάντησή τους θα είναι τυχαία και μοιραία. Όλες οι συναντήσεις τέτοιες δεν είναι; Αν δηλαδή τους δώσεις μια ευκαιρία, ε; Δυο διαφορετικοί άνθρωποι, ίδιας ηλικίας πάνω – κάτω, σε διαφορετικές φάσεις της ζωής τους, που απλά θα συντονιστούν. Θα μιλήσουν (κυρίως αυτή), θα εξομολογηθούν (κυρίως αυτή), θα έρθουν κοντά. Δυο άγνωστοι μεταξύ τους άνθρωποι, που θα βασιστούν στην καλοσύνη των... ξένων: είναι ξένοι μεταξύ τους αλλά με μπόλικη καλοσύνη. Η εύρεση τοποθεσίας για το θάψιμο του κουτιού με τα λείψανα της θείας του Αντώνη, γίνεται η αφορμή για να έρθουν δύο άνθρωποι κοντά, πολύ κοντά. 

Φλερτάρουν; Είναι ερωτικό αυτό που συμβαίνει ανάμεσά τους; Τι σημασία έχει; Σημασία κι εδώ και παντού, έχει το ταξίδι. Προσκυνητές κι όχι τουρίστες, συνυπάρχουν, μοιράζονται στιγμές, αμηχανίες, συναισθήματα, απόψεις. Είναι ο έρωτας σαν να σου κόβουν το χέρι; Ο Αντώνης δεν το θέλει – η Έλενα είναι το μόνο που θέλει. Θα ξαναβρεθούν; Ε, ναι, θα πρέπει κάποια στιγμή να του επιστρέψει το αυτοκίνητό του, όταν κάποιος το φτιάξει. Μήπως όμως δεν χάλασε ποτέ; 

Ο Γιώργος Γούσης αποδεικνύει περίτρανα πως για να γυρίσεις μια σπουδαία ταινία δεν χρειάζονται ούτε άπειρα χρήματα, ούτε καρτποσταλικές τοποθεσίες, ούτε φωτογενείς, νεαροί ηθοποιοί, ούτε το σούπερ γουάου ανατρεπτικό σενάριο. Μεράκι χρειάζεται, ταλέντο, ομαδικότητα, συνεργασία, πολύ δουλειά και πολύ αγάπη γι' αυτό που κάνεις. Το στοίχημα το κερδίζει από την αρχή. Σε αιφνιδιάζει αρχικά με τα τετράγωνα πλάνα του. Μετά, σε παρασέρνει με την αισθητική του. Μια αισθητική, που παραπέμπει στα eighties. Βλέπεις την ταινία και θαρρείς πως έχεις βάλει στο βίντεο μια παλιά βιντεοκασέτα. Εντελώς homemade, αλλά κι εντελώς με υψηλά στάνταρ και μεγάλες επιδόσεις. Και βγάζει αυτό το αποτέλεσμα με μια απλή dv κάμερα! 

Πενία τέχνας κατεργάζεται: ο σκηνοθέτης μετατρέπει την φτώχεια στα μέσα παραγωγής σε απολαυστικό ατού της ταινίας. Χοντρός κόκκος στην εικόνα, σκηνές περιπλάνησης όπου κινηματογραφεί το αυτοκίνητο, τον Ζορζ (που ναι, γίνεται κι αυτός χαρακτήρας της ταινίας), εν κινήσει, ενώ ακούμε – χωρίς να βλέπουμε – την Έλενα και τον Αντώνη να μιλάνε. Λύσεις υπάρχουν παιδιά. Κι ας ελλοχεύει ο κίνδυνος: αν οι κασέτες dv με το υλικό που είχε γυρίσει ο Γούσης περνούσαν μέσα από μαγνητικά πεδία (χα!), τίποτα δεν θα σωζόταν, τα πάντα θα έσβηναν και η ταινία δεν θα υπήρχε! 

Πολλά μπράβο – εννοείται – πρέπει να δοθούν και για την επιλογή των τοποθεσιών όπου γυρίστηκε η ταινία. Δεν λέω, πανέμορφη η Κεφαλλονιά, όπως αποτυπώθηκε στο «Μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» αλλά εδώ μιλάμε για αποκάλυψη. Χειμώνας, κρύο, υγρασία και απρόσμενες σκηνές σε δάσος ανεμογεννητριών, σε εγκαταλελειμμένα κτίρια, σε φάρους, σε μαγαζιά, αλλά και σε απόκρημνα βράχια, σε χωματόδρομους δίπλα σε γκρεμούς, σε δυσπρόσιτη παραλία παραδομένη στο μαστίγωμα των κυμάτων. Ο Γούσης ξέρει πού να στήσει την κάμερά του, πώς να την κινεί – μέσα κι έξω από το αυτοκίνητο – πώς να καδράρει, πως να βγάζει ποίηση από εκεί που δεν το περιμένεις. 

Μετά, είναι οι ερμηνείες. Ναι, συχνά το παρακάνουμε με τους επαίνους μας για σπουδαίες ερμηνείες αλλά εδώ, τι να πει κανείς; Και οι δυο ηθοποιοί είναι καταπληκτικοί. Λίγο πιο... καταπληκτική από τους δύο είναι η Έλενα Τοπαλίδου, αυτό το αερικό με την υπέροχη φωνή, που νομίζω πως θα ήταν εξαιρετική ως Μπλανς Ντιμπουά σε ένα ανέβασμα του «Λεωφορείον ο Πόθος» (αν δεν την έχει παίξει ήδη). Σαφώς κι έχει τον πιο αβανταδόρικο ρόλο από τους δύο αλλά ίσως με μιαν άλλη ερμηνεύτρια, η «Έλενα» ίσως να έβγαινε ψεύτικη, υπερβολική, αλλοπρόσαλλη. Από την άλλη, ο Αντώνης Τσιοτσιόπουλος κρατάει τα ίσα, είναι στιβαρός και την συμπληρώνει άψογα. 

Οι δυο αυτοί άγνωστοί μας άνθρωποι, των οποίων τη συνάντηση παρακολουθούμε στη μεγάλη οθόνη, μας ενδιαφέρουν επειδή είναι αληθινοί. Δεν είναι σεναριακές κατασκευές, δεν μπουρδολογούν, δεν αερολογούν. Μιλάνε σαν αληθινοί άνθρωποι, σκέφτονται σαν αληθινοί άνθρωποι, αντιδρούν σαν αληθινοί άνθρωποι, είναι αληθινοί άνθρωποι. Κι ερχόμαστε και στο καταταλαιπωρημένο σε ελληνικές ταινίες σενάριο. Εδώ, με ήρεμο, απλό, ακομπλεξάριστο τρόπο, χωρίς λεκτικές ακροβασίες, χωρίς μεγαλόπνοους στόχους, μέσα στο πλαίσιο αυτής της μικρής, χειροποίητης ταινίας, σε κάνει να την αγαπήσεις. Τεράστιο επίτευγμα. 

Η ταινία είναι σοβαρή και αστεία (ναι, έχει χιούμορ) είναι ανάλαφρη, είναι γλυκύτατη, είναι τρυφερή, είναι αποκαλυπτική, είναι το χρονικό μιας σύντομης συνάντησης και νομίζω την αδικεί η σύγκριση με την τριλογία του «Πριν» (το ξημέρωμα, το ηλιοβασίλεμα, τα μεσάνυχτα). Είθε να καταφέρει να συναντήσει το κοινό της. Για μένα και μόνο η σκηνή με την ερμηνεία του (άγνωστου για μένα πριν δω την ταινία) ρεμπέτικου του Σταύρου Τζουανάκου «Θέλω να πάψεις να γελάς, θέλω να κλαις» αρκούσε για να με κερδίσει η ταινία. Της παραδόθηκα αμαχητί. Σίγουρα μία από τις πιο όμορφες ταινίες της χρονιάς.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 19 Μαίου 2022 από την Cinobo!

Emy ίσον αίμα!

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

"Πες μου ξανά την ιστορία από όταν γεννήθηκα..."

Η Αρασέλη Λαιμού γεννήθηκε στο Παρίσι και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Διεθνή Οικονομικά στην ΑΣΟΕΕ ενώ παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα κινηματογράφου. Το 2008 μετακόμισε στο Λος Άντζελες για να σπουδάσει στο California Institute of the Arts, απ' όπου αποφοίτησε το 2011 με μεταπτυχιακό στη σκηνοθεσία. Η μικρού μήκους ταινία της «Miguel Alvarez Lleva Peluca» (2012), έχει προβληθεί σε διάφορα διεθνή φεστιβάλ. Το 2013 ίδρυσε το τμήμα «International Project Discovery» του φεστιβάλ ελληνικών ταινιών στο Λος Άντζελες, στο οποίο έγινε διευθύντρια. Το 2013 συμμετείχε επίσης στο Talent Campus του Φεστιβάλ Βερολίνου. To 2019 έλαβε καλλιτεχνική υποτροφία από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Έχει εργαστεί ως μοντέρ και σκηνογράφος για ταινίες που έχουν βραβευτεί σε διεθνή φεστιβάλ: «Road To Nowhere» (2010), «Λάμπουν στο σκοτάδι» (2013), «Ίρβινγκ Παρκ» (2019). Στο θέατρο έχει σκηνοθετήσει την παράσταση «Με το ίδιο μέτρο» του Σαίξπηρ για το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Η Αγία Έμυ είναι η πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας, στην οποία συνυπογράφει το σενάριο και το μοντάζ. Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ του Λοκάρνο, τον Αύγουστο του 2021, στο διαγωνιστικό τμήμα «Cineasti del Presente», όπου κέρδισε Ειδική Μνεία. Την πανελλήνια πρεμιέρα της η ταινία την πραγματοποίησε στο περασμένο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου συμμετείχε στο διεθνές διαγωνιστικό τμήμα, κερδίζοντας το βραβείο του ελληνικού τμήματος WIFT (Women in Film & Television) και – εξ ημισείας – το βραβείο Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου, μαζί με το «18» του Βασίλη Δούβλη.

Η υπόθεση: Η Έμυ και η Τερέζα είναι δύο αδελφές. Η Έμυ μικρότερη, η Τερέζα μεγαλύτερη, έχουν ενηλικιωθεί και ζουν στον Πειραιά. Ανήκουν στην κλειστή κοινότητα των Φιλιππινέζων Χαρισματικών Καθολικών. Η μητέρα τους, η Πιλάρ, ζούσε μαζί τους αλλά έχει γυρίσει πίσω στις Φιλιππίνες μετά από ένα μυστήριο περιστατικό, που έλαβε χώρα στο σπίτι της κυρίας Χριστίνας, στο οποίο εκείνη δούλευε ως οικιακή βοηθός. Η Τερέζα εργάζεται στην ψαραγορά, προσπαθεί να βρει δουλειά εκεί και να βολέψει και την αδελφή της ενώ τη φροντίδα τους έχει η θεία τους, η Λίντα. 

Κι ενώ η Τερέζα δείχνει πως τα έχει καταφέρει κι έχει ενσωματωθεί, η Έμυ ζορίζεται καθώς νιώθει άβολα τόσο ανάμεσα στα μέλη των μεταναστών συμπατριωτών της όσο και γενικότερα στην ελληνική κοινωνία. Σίγουρα φταίει το γεγονός ότι η Έμυ φαίνεται να διαθέτει παράξενες δυνάμεις – ίασης αλλά και καταστροφής – ενώ κλαίει δάκρυα από αίμα. Η Τερέζα θα μείνει έγκυος από έναν Έλληνα συνάδελφό της και η Έμυ θα αρχίσει να επισκέπτεται ολοένα και περισσότερο το σπίτι από όπου εκδιώχθηκε η μητέρα της, καθώς η κυρία Χριστίνα θέλει να «εκμεταλλευτεί» τις δυνάμεις της. Θα μπορέσει να βρει τον εαυτό της; Θα καταφέρει να βρει την απαραίτητη ισορροπία;

Η άποψή μας: Τούτη η ταινία διαθέτει πάρα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία, εξαιρετικές αρετές και μερικά... κουσούρια, τα οποία δεν μπορούμε να παραβλέψουμε, δεν είναι ικανά όμως να αμαυρώσουν την γενικότερη εικόνα. Αρχικά, μιλάμε για μια ταινία που είναι αταξινόμητη – κι αυτό (θα έχετε σιχαθεί την συγκεκριμένη αναφορά σε κάθε κείμενο του γράφοντα όπου του δίνεται η ευκαιρία) – είναι ένα υπέροχο ατού. Γιατί η ταινία είναι ταυτόχρονα το χρονικό μιας ενηλικίωσης, ένα ρεαλιστικό δράμα με κοινωνικές αιχμές, μια ταινία μυστηρίου έως και τρόμου μην σου πω κι ένα φιλμ τεκμηρίωσης με στοιχεία ταινιών του φανταστικού! 

Η επιλογή του θέματος είναι επίσης κάτι πολύ ενδιαφέρον. Το σινεμά ήταν, είναι και θα είναι, ένα παράθυρο στον κόσμο. Καμία ελληνική ταινία – εξ όσων γνωρίζουμε – δεν είχε ποτέ έως τώρα ασχοληθεί με την φιλιππινέζικη κοινότητα στην Ελλάδα. Μέσω της ταινίας γνωρίζουμε αρκετά πράγματα γι' αυτήν, πέρα από τα στερεότυπα της Φιλιππινέζας οικιακής βοηθού. Κι ο μοναδικός τρόπος για να γκρεμιστούν τα στερεότυπα, είναι να γνωρίσεις τον Άλλο, σωστά; Επίσης, δεν έχουμε εδώ greek weirdwave κατάσταση ούτε «εμπορική» παραγωγή για τις μάζες ούτε αυνανιστική ομφαλοσκόπηση, που δεν αφορά κανέναν άλλον πέρα από τον δημιουργό. 

Η σκηνοθέτιδα προφανώς κι έχει κάνει ενδελεχή έρευνα για τη συγκεκριμένη κοινότητα. Επίσης, δείχνει μια τρομερή αυτοπεποίθηση τόσο σκηνοθετικά όσο και σεναριακά. Στο σενάριο, όμως, δεν αποφεύγει μερικά λάθη του πρωτάρη. Όπως επίσης αργεί πολύ να φτάσει σε δραματουργικές κορυφές: ο ρυθμός της είναι κατάτι πιο αργός από όσο απαιτούσε το θέμα της και το μοντάζ θα μπορούσε να βοηθήσει τα πράγματα. Αλλά και η ανάγκη να τα πει όλα στην πρώτη της ταινία δεν βοηθάει. Είπαμε, όμως: πταίσματα. 

Ίσως σας ακουστεί παράξενο αλλά η κεντρική ηρωίδα μου θύμισε καταραμένους ήρωες του De Palma όπως η Κάρι από το «Carrie» του 1976 και ο Ρόμπιν από το «The Fury» του 1978. Ανθρώπους δηλαδή με τρομακτικές δυνάμεις πέρα από αυτόν τον κόσμο, που νιώθουν καταραμένοι επειδή τις διαθέτουν και συγκρούονται με τον εαυτό τους καθώς φοβούνται πως κάποια στιγμή δεν θα μπορούν να τις ελέγξουν, κάτι που θα έχει καταστροφικές συνέπειες. «Γιατί με τιμωρεί έτσι ο Θεός;» αναρωτιέται σε κάποια στιγμή της ταινίας η Έμυ. 

Η Λαιμού πετυχαίνει να αναδείξει αυτόν τον τριπλό εγκλωβισμό της: μετανάστρια σε μια ξένη και παράξενη χώρα, αταίριαστη ανάμεσα στους ομοεθνείς της και με ένα «χάρισμα» - κατάρα. Προσωπικά, θα επέμενα περισσότερο στην Έμυ, θα την αναδείκνυα ακόμα περισσότερο ως τον κεντρικό χαρακτήρα της ταινίας και θα απέφευγα τα «ανοίγματα». Ας είναι. Και πάλι το πορτρέτο της σκιαγραφείται επιτυχημένα. Και γίνεται παραπάνω από φανερό πως ενώ υπεραγαπά την μητέρα της, φοβάται μην «λαλήσει» όπως εκείνη και την «δει» κάποια στιγμή... Σωτήρας! 

Η Έμυ αισθάνεται καλύτερα όταν βρίσκεται στη φύση. Και είναι οι σκηνές της εκεί, οι καλύτερες της ταινίας: το γιάτρεμα της γάτας, το κράτημα του γλάρου, το βάδισμα μέσα στο νερό που είναι γεμάτο με νεκρά ψάρια. Την «εκμετάλλευσή» της από την κυρία Χριστίνα (η Ειρήνη Ιγγλέση στον τελευταίο ρόλο της πριν πεθάνει) την καταλαβαίνει και την κοντρολάρει ως ένα σημείο. Και η σχέση της με την αδελφή της σκιαγραφείται όμορφα. 

Η Abigael Loma, που υποδύεται την Έμυ, αν και ερασιτέχνης ουσιαστικά, στην πρώτη της κινηματογραφική εμφάνιση, τα πάει μια χαρά. Όπως και όλοι όσοι εμφανίζονται στην ταινία, ερασιτέχνες και επαγγελματίες. Δίνει την απαραίτητη αυθεντικότητα όλο αυτό. Το φινάλε της ταινίας είναι ανοιχτό. Και η σκηνή του λεωφορείου, η καλύτερη της ταινίας. Απλά, συναρπαστική! Μια ταινία, που παρά τα κουσούρια της, αποκαλύπτει ένα ταλέντο στα πρώτα του βήματα, από το οποίο περιμένουμε περισσότερα στο μέλλον.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 7 Απριλίου 2022 από την Weird Wave!