Movies Ltd

"Βάλτε φωτιά, κάψτε καλά..."

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Βρες το φως στο σκοτάδι

Αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας της έμπειρης ντοκιμαντερίστριας Tatiana Huezo. Η Huezo γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου του 1972 στο Σαν Σαλβαδόρ του Ελ Σαλβαδόρ και οι ρίζες της – εκτός από το Ελ Σαλβαδόρ – κρατάνε και από το Μεξικό. Σπούδασε στο Κέντρο Κινηματογραφικής Εκπαίδευσης του Μεξικού και πήρε το μεταπτυχιακό της στην Βαρκελώνη. Εκτός από σκηνοθέτιδα, η Huezo έχει δουλέψει ως διευθύντρια φωτογραφίας σε μια σειρά από ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους.

Η συγκεκριμένη ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο περσινό φεστιβάλ των Καννών, όπου συμμετείχε στο παράλληλο του Διεθνούς Διαγωνιστικού Τμήματος «Ένα κάποιο βλέμμα», όπου τιμήθηκε με Ειδική Μνεία. Από εκεί και πέρα έλαβε μέρος σε μια σειρά από φεστιβάλ ανά την υφήλιο, κερδίζοντας μπόλικα βραβεία. Στην Ελλάδα η ταινία έκανε την πρεμιέρα της λαμβάνοντας μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Αθηνών «Νύχτες Πρεμιέρας», όπου τιμήθηκε με το βραβείο Χρυσή Αθηνά καλύτερης ταινίας. Τέλος, αποτέλεσε την επίσημη πρόταση του Μεξικού για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.

Η υπόθεση: Σε ένα μικρό, απομονωμένο χωριό χτισμένο μέσα στα καταπράσινα βουνά του κεντρικού Μεξικού, οι άντρες παραγωγικής ηλικίας είναι σχεδόν ολοκληρωτικά απόντες. Το χωριό κατοικείται από γυναίκες, μητέρες και τα νεαρά παιδιά τους. Η οχτάχρονη Άνα μεγαλώνει μαζί με τη μητέρα της, τη Ρίτα: ο μπαμπάς της έχει φύγει στις ΗΠΑ αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Υποτίθεται πως και η ζωή της Άνας και της Ρίτας θα βελτιωνόταν, αλλά τα χρήματα που περιμένουν από τον ξενιτεμένο δεν τα λαμβάνουν ποτέ. Η επικοινωνία με τον έξω κόσμο είναι πολύ δύσκολη, καθώς το σήμα της κινητής τηλεφωνίας δεν είναι καθόλου καλό στην περιοχή. Υπό... κανονικές συνθήκες, οι περισσότεροι εργάζονται στο ορυχείο της περιοχής. 

Οι συνθήκες, όμως, δεν είναι κανονικές εδώ και πολύ καιρό. Καρτέλ ναρκωτικών έχει φυτείες με παπαρούνες (Μήκων η υπνοφόρος) στις πλαγιές των βουνών, μέσω των οποίων μαζεύουν την πρώτη ύλη για να παράξουν ηρωίνη. Βία και διαφθορά είναι καθημερινότητα στην περιοχή. Όταν ραντίζουν με δηλητήριο μέσω ελικοπτέρων της πλαγιές, για να προστατέψουν τις φυτείες, οι υπάλληλοι των καρτέλ δεν νοιάζονται για τους ανθρώπους που ζουν εκεί. Γενικώς, δεν νοιάζονται για τους ανθρώπους. Κι από καιρού εις καιρόν, μπαίνουν άνετοι στα σπίτια των χωρικών για να αρπάξουν νεαρά κορίτσια, των οποίων η «τύχη» μετά είναι προδιαγεγραμμένη... Η Ρίτα, όπως όλες οι μητέρες του χωριού, κουρεύουν τις κόρες τους αγορίστικα για να τις προστατέψουν, ενώ φτιάχνουν και αυτοσχέδιες κρυψώνες. Η Άνα, όπως και οι συνομήλικες φίλες της (με τις οποίες προσπαθούν να επικοινωνήσουν «με το μυαλό») δεν καταλαβαίνουν τον λόγο για τον οποίο γίνονται όλα αυτά. Στα 15 της χρόνια, όμως, η Άνα θα καταλάβει...

Η άποψή μας: Το Μεξικό είναι... κινηματογραφομάνα. Διαθέτει ανθρώπους με κινηματογραφική παιδεία και παράγει όλη την γκάμα των προϊόντων κινούμενης εικόνας. Οι Μεξικάνοι παράγουν από τηλενουβέλες μέχρι φεστιβαλικές ταινίες, πιάνοντας συνήθως υψηλές επιδόσεις. Η κινηματογραφική βιομηχανία των ΗΠΑ μπολιάζεται ολοένα και συχνότερα με νέο αίμα, με ταλέντα από τη γείτονα χώρα, τόσο μπροστά όσο και πίσω από την κάμερα. Τα μεγάλα ονόματα αναγνωρίζονται παγκοσμίως και από πίσω η δεξαμενή δεν στερεύει ποτέ. Για κάθε Iñárritu υπάρχει μια Fernanda Valadez (σκηνοθέτιδα του λατρεμένου «Χαρακτηριστικά γνωρίσματα») για κάθε Cuarón υπάρχει μια Tatiana Huezo. 

Η θητεία της Huezo στο ντοκιμαντέρ είναι εμφανής στη συγκεκριμένη ταινία – και για καλό αλλά και για... κακό. Πιάνει απίστευτες λεπτομέρειες και σπάει την αφήγησή της για να μας παρουσιάσει τη Φύση σε όλο της το μεγαλείο. Η αντίστιξη έχει αποτέλεσμα: μέσα στην υπέροχη και ευρισκόμενη σε ισορροπία φύση, υπάρχει ο άνθρωπος και... the evil than man do. Η σκηνοθέτιδα ξέρει να αφηγείται με εικόνες, δεν τα πάει όμως και τόσο καλά με την αφήγηση με τον λόγο. Οι μυθοπλαστικοί κανόνες δεν ακολουθούνται προς απογοήτευση του θεατή. Υπάρχουν μπόλικες σεναριακές τρύπες κι αρκετές σκηνές, που δεν βγάζουν ακριβώς νόημα. 

Ας πάρουμε ως παράδειγμα τη νύχτα της φωτιάς (στην κυριολεξία) που δίνει και τον τίτλο της ταινίας. Φτάνουν οι χωρικοί στο αμήν, βάζουν φωτιές, αντιστέκονται θαρρείς στους ναρκεμπόρους και τα τσιράκια τους, για να... φύγουν την επομένη; Κι αφού είναι τόσο δύσκολο να μένουν στο μέρος που μένουν (που είναι δύσκολο) γιατί δεν φεύγουν νωρίτερα; Περιουσία δεν έχουν, μόνο πόνο και δυστυχία βιώνουν. Γιατί δεν φεύγουν; Όταν μάλιστα το κάνουν τόσο... εύκολα τελικά; Χμ, ας είναι. Στην τελική, τα προτερήματα της ταινίας είναι περισσότερα από τα μειονεκτήματά της. 

Η Huezo έχει αυτοπεποίθηση και καταφέρνει να πλημμυρίσει την οθόνη με ρεαλισμό και αυθεντικότητα. Ναι, δεν σου είναι δύσκολο να πιστέψεις πως αυτοί οι άνθρωποι που παρακολουθείς στην ταινία ζουν πραγματικά εκεί, μέσα στο καταπράσινο δάσος κι ότι δεν είναι απλά ηθοποιοί, που κάνουν την δουλειά τους. Οι σκηνές του... τρύγου των παπαρούνων για το μάζεμα του οπίου είναι καθαρά ντοκιμαντερίστικες, προσδίδοντας ακόμα μεγαλύτερη αλήθεια στο φιλμ. Η βία του καρτέλ υπονοείται. Το «κακό» μένει εκτός κάδρου, κι αυτό το κάνει πολύ πιο απειλητικό από το αν παρουσιαζόταν in your face. 

Από την άλλη, αποφεύγεται ο φτηνός μελοδραματισμός και το misery porn, στο οποίο πολύ εύκολα θα μπορούσε να εξοκείλει το φιλμ. Τα πράγματα εντέλει θα ήταν πολύ καλύτερα αν δινόταν μεγαλύτερη σημασία στη δομή του σεναρίου, στα ανοιχτά του ζητήματα, στην κάλυψη των λογικών χασμάτων. Ας είναι. Υπάρχουν εξαιρετικές σκηνές. Εκείνη πχ της έκρηξης στο ορυχείο, που διαλύει (για λίγο) την ησυχία και την αρμονία του φορτίου. Η... επανάληψη της σκηνής με το πως στήνονται τα εκρηκτικά κτλ ας πούμε, περισσεύει – εκεί κυριαρχεί το ένστικτο της ντοκιμαντερίστριας. Η σκηνή με την προσπάθεια των κατοίκων του χωριού να πιάσουν σήμα στο κινητό της είναι αστεία και τραγική μαζί – σίγουρα σκηνή ανθολογίας. 

Η ενηλικίωση των κοριτσιών στις δύσκολες αυτές συνθήκες παρουσιάζεται με τρυφερότητα και αγαπησιάρικα. Θύματα επί δύο, αναγκάζονται να υπομείνουν τη φτώχεια και την ανέχεια από τη μια και την πατριαρχεία από την άλλη. Πρέπει να έχουν κοντά μαλλιά, να θυμίζουν αγόρια ή να έχουν μια σωματική παραμόρφωση (όπως το λαγόχειλο) για να... γλυτώσουν από την σωματεμπορία. Κι αναρωτιέσαι αν εντέλει η παραμόρφωση είναι εντέλει φοβερή ασπίδα προστασίας. Κι ότι ενδεχόμενη διόρθωσή της μπορεί να έχει μη επιθυμητές παρενέργειες. Όπως και να έχει, αυτή η προσευχή για όσες κοπέλες έχουν απαχθεί είναι το λιγότερο που μπορεί να κάνει κανείς. Μένει η συναδελφικότητα, το περίφημο solidarity. Και η Μνήμη. Και ο τρόπος που κάποιοι άνθρωποι δεν θα ξεχαστούν ποτέ, έτσι όπως μας δείχνει το υπέροχο φινάλε.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 19 Μαΐου 2022 από την Mikrokosmos!