Movies Ltd

Freedom!!!!!!!!!!!!

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Έρως ανίκατε μάχαν!

Ο Teemu Nikki είναι ένας παραγωγικότατος και αυτοδίδακτος διακεκριμένος σκηνοθέτης, αλλά και γιος ενός χοιροτρόφου, που γεννήθηκε το 1975 στη μικρή πόλη Σίσμα της Φινλανδίας. Το «Ο τυφλός που δεν ήθελε να δει τον Τιτανικό» είναι η πέμπτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί. Έχει επίσης σκηνοθετήσει περισσότερες από 20 ταινίες μικρού μήκους, οι οποίες έχουν διακριθεί σε φεστιβάλ κινηματογράφου παγκοσμίως, και τρεις δημοφιλείς στη χώρα του τηλεοπτικές σειρές. Σε συνεργασία με τον Jani Pösö, διευθύνει την It’s Alive Films, μια από τις πιο ενεργές εταιρείες παραγωγής στη Φινλανδία.

Η παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας έλαβε χώρα στο περσινό φεστιβάλ Βενετίας, όπου συμμετείχε στο παράλληλο του επίσημου διαγωνιστικού, πρόγραμμα Orizzonti, κερδίζοντας το βραβείο κοινού. Από εκεί και πέρα προβλήθηκε σε δεκάδες κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον πλανήτη. Την πανελλήνια πρεμιέρα της η ταινία την πραγματοποίησε τον περασμένο Νοέμβρη στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου προβλήθηκε στο τμήμα Ανοιχτοί Ορίζοντες. Είναι η πρώτη ταινία του σκηνοθέτη που προβάλλεται εμπορικά στην Ελλάδα. Πάντως, ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια, η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του, ο περίφημος «Ευ-θανατωτής» (Euthanizer) προβλήθηκε στο 58ο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 2017, στο τμήμα Round Midnight!

Η υπόθεση: Ο Γιάκο είναι τυφλός και ανάπηρος από τη μέση και κάτω, προσκολλημένος στο αμαξίδιό του. Πάσχει από επιθετική μορφή σκλήρυνσης κατά πλάκας. Κι έχει και την πετριά του φανατικού σινεφίλ. Έχει γνωρίσει online την Σίρπα, με την οποία έχει καθημερινή επικοινωνία, μέσω του ειδικά προσαρμοσμένου για τις ανάγκες του κινητού του. Η Σίρπα πάσχει επίσης από ασθένεια, που ανά πάσα στιγμή μπορεί να αποβεί μοιραία για τη ζωή της: πάσχει από αγγειίτιδα. Η καθημερινότητά τους είναι δύσκολη και η επικοινωνία τους είναι ζωτικής σημασίας και για τους δύο. Ναι: είναι ερωτευμένοι κι ας μην έχουν δει ποτέ ο ένας τον άλλο κι ας μην έχουν βρεθεί ποτέ από κοντά. Κι όχι μόνον αυτό: ζουν και σε δύο τελείως απομακρυσμένα μεταξύ τους μέρη της Φινλανδίας. Όταν η Σίρπα μαθαίνει πως το αυτοάνοσό της δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία, όπως ήλπιζε, σοκάρεται και τρομοκρατείται. Μόλις το μαθαίνει ο Γιάκο, αποφασίζει να πάει να τη βρει, παρά την κατάστασή του. Ωστόσο, θα χρειαστεί βοήθεια από πέντε αγνώστους σε πέντε διαφορετικά σημεία: από το σπίτι στο ταξί, από το ταξί στον σταθμό, από τον σταθμό στο τρένο, από το τρένο στο ταξί και, τέλος, από το ταξί σε εκείνη. Θα τα καταφέρει να... βρεθούνε;

Η άποψή μας: Δεν υπάρχει κάτι που να μην αγαπήσεις σε τούτη την ταινία. Μια ταινία απίστευτα αστεία, απίστευτα συγκινητική κι απίστευτα σινεφίλ – έστω, με εκατοντάδες κινηματογραφοφιλικές αναφορές. Ταινία, που έχει σημασία να διαμοιράσεις τις μπόλικες πληροφορίες που την αφορούν. Κάποιοι, θα θεωρήσουν τα παρακάτω σπόιλερ. Εντάξει, όντως είναι! Αυτό που θα διαβάσετε – αν δεν βαριέστε – δεν είναι κριτική, σε καμία περίπτωση. Είναι η προσπάθεια ενός φάνμποϊ να μεταδώσει τη λατρεία του για την ταινία αυτή σε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο. Είναι σαν να με βλέπετε στο δρόμο έξω, να πιάνουμε κουβέντα κι εγώ να πυροβολώ, αναφέροντας όλους τους λόγους, με κάθε λεπτομέρεια, για τους οποίους κόβω φλέβα για την ταινία. 

Όπως και να έχει, σας εκλιπαρώ: δείτε την ταινία και αφού τη δείτε, επιστρέψτε αν θέλετε σε αυτό το κείμενο. Αλλά δείτε την ταινία. Θα κάνετε ένα μεγάλο δώρο στον εαυτό σας. Πάμε λοιπόν. Οι εκπλήξεις ξεκινούν με το καλημέρα: τα ζενερίκ, οι τίτλοι της έναρξης δηλαδή, είναι γραμμένοι με γραφή Μπράιγ, ενώ εκφωνητής ανακοινώνει όλα τα ονόματα όλων όσοι συμμετέχουν στην ταινία! Ψάχνοντας περισσότερα για την ταινία, μάθαμε πως ο πρωταγωνιστής της, ο καταπληκτικός Petri Poikolainen, φίλος του σκηνοθέτη από τον στρατό, πάσχει όντως από MS, είναι όντως τυφλός, και πως η παραγωγή έπρεπε να μην χάσει λεπτό στην πραγματοποίηση της ταινίας, καθώς ανά πάση στιγμή ο φίλος μας μπορούσε να αποδημήσει εις Κύριον. 

Η εικόνα που βλέπουμε είναι επίσης ιδιαίτερη: είναι φλουταρισμένη στο φόντο, δίνοντας μια αίσθηση παρόμοια (όχι ίδια) με αυτήν που έχει ένας τυφλός άνθρωπος. Όλη η ταινία είναι γυρισμένη με κοντινά πλάνα, άλλη μια συνειδητή κι επιτυχημένη αισθητική επιλογή του σκηνοθέτη. Και πάμε στην απαρίθμηση όσων σινεφίλ αναφορών κατάφερα προσωπικά να πιάσω. Αρχικά, πάλι διευκρίνηση: στη σκλήρυνση κατά πλάκας, η κατάσταση μπορεί να ελέγχεται ικανοποιητικά, μπορεί να επιδεινωθεί δραματικά, μπορεί ανά πάσα στιγμή να πεθάνεις. Είναι από τα πιο δύσκολα αυτοάνοσα νοσήματα. Ο φίλος μας λοιπόν έβλεπε και λειτουργούσε κανονικά πριν προσβληθεί από τη νόσο – αυτό συμβαίνει και στην ταινία αλλά και στην πραγματική ζωή. 

Γι' αυτό (στην ταινία) κι έχει δει εκατοντάδες ταινίες – όσο ήταν υγιής. Γι' αυτό και μπορεί και ονειρεύεται με εικόνες: ονειρεύεται ότι τρέχει! Πάμε λοιπόν στην πιο αστεία ατάκα της ταινίας. Φανατικός οπαδός της φιλμογραφίας του John Carpenter, όταν τον ρωτάει η Σίρπα πότε σταμάτησε να βλέπει ταινίες, της απαντάει: «Όταν δεν μπορούσα πια να διακρίνω τον Kurt Russell από τα χάσκι!!!». Ευθεία αναφορά στο λατρεμένο «The Thing». Carpenter και Russell: μεγάλος έρωτας, καθώς αναφέρει και τον Snake Plissken ως αγαπημένο του ήρωα ever. Εξηγεί γιατί αρνήθηκε να δει τον «Τιτανικό» (σημείωση: κατά δήλωση του σκηνοθέτη, ούτε ο ίδιος τον έχει δει!!!) αλλά δεν απορρίπτει τον James Cameron: ίσα ίσα σημειώνει πως το «Aliens» είναι η καλύτερη περιπέτεια που έχει γυριστεί ποτέ, η καλύτερη όλων των εποχών! 

Άλλο κόλλημα: η Ripley της Sigourney Weaver. Αγαπημένη του ηρωίδα, έτσι φαντάζεται ότι μοιάζει η Σίρπα! Την νοσοκόμα, που στέλνει το κράτος να τον βοηθάει κάποιες μέρες την εβδομάδα στο σπίτι όπου μένει, την ονομάζει Annie Wilkes – η νοσοκόμα από το «Misery» - και μετά, nurse Ratchet, από τη «Φωλιά του κούκου»! Τον ταξιτζή που έρχεται να τον παραλάβει, τον λέει... Travis Bickle! Όταν συναντά τους δύο τύπους, που θέλουν να τον ληστέψουν, τους λέει πως του θυμίζουν το «Fargo» και πως ο ένας από τους δύο θα τον βάλει μέσα στο μηχάνημα που κάνει πριονίδια! 

Μετά, έχουν μια διαφωνία σχετικά με το πως προφέρεται ο Peter Stormare και από ποια χώρα είναι! Σε συζήτηση για τα «Φιλαράκια» αναφέρεται πως ο μόνος που άξιζε από το σίριαλ ήταν ο Τσάντλερ. Αλλά και η μουσική κάνει την εμφάνισή της: υπάρχει ένα συνεχόμενο γκαγκ σχετικά με τους Scorpions! Τέλος, όταν καταφέρνει να απαλλαγεί από τους ληστές, φωνάζει «freedom» αλά Mel Gibson στο «Braveheart». Και μάλλον ξέχασα ή έχασα κι άλλες, μπόλικες κινηματογραφικές αναφορές. Πέρα από τις αναφορές τώρα. Η ταινία είναι πραγματικά σπουδαία ακριβώς επειδή βρίσκει τον τρόπο να βγάλει χιούμορ από μια εντελώς δύσκολη κατάσταση, χωρίς ποτέ να κάνει τον Γιάκο σάκο του μποξ. Δεν τον εκμεταλλεύεται, δεν τον χρησιμοποιεί ούτε για να γελάσουμε μαζί του ούτε για να τον λυπηθούμε. 

Το σπουδαίο που καταφέρνει η ταινία είναι πως μας παρουσιάζει τον Γιάκο ως άνθρωπο, σαν εσένα, σαν εμένα, που απλά πάσχει από σκλήρυνση κατά πλάκας. Έχει ανάγκες και μανίες, παίζει τυχερά παίγνια (έτσι κερδίζει τα λεφτά για το παιχνίδι – πανέξυπνη η χρήση του παράγοντα «τύχη»), βαριέται, απελπίζεται, έχει και τα... τυχερά του (χα!) μιας που είναι – όπως λέει – από τους λίγους ανθρώπους στη Φινλανδία, που του επιτρέπεται να καπνίζει φαρμακευτική κάνναβη! Όλα... νορμάλ. Απλά πιέζεται από τον χρόνο. Κάθε μέρα μπορεί να είναι η τελευταία του. Είναι χαρακτηριστική η ατάκα που του λέει η Σίρπα: «Θα καταφέρουμε να βρεθούμε πριν ένας από τους δυο μας πεθάνει;». Υπάρχει αυτή η αίσθηση του επείγοντος αλλά καμία σχέση με μελόδραμα - και καμία σχέση με χοντροκομμένη κωμωδία. 

Οι ρυθμοί της ταινίας είναι εξαιρετικοί, η παραγωγή είναι προσεγμένη, όλα λειτουργούν στην εντέλεια. Με δύο μικρές ενστάσεις. Η πρώτη είναι όλο το σκηνικό με τον ένα ληστή, που στη συνέχεια εμφανίζεται συνεργός του και γίνονται δύο. Εδώ ο σκηνοθέτης παίρνει ένα ρίσκο. Προφανώς, θέλει τον ήρωά μας να αναμετρηθεί με τη σκληρή πραγματικότητα ενός κόσμου, που κάθε άλλο παρά αγγελικά πλασμένος είναι. Θέλει να τον βάλει να κινείται μέσα σε ένα εντελώς ρεαλιστικό πλαίσιο. Οι κακοποιοί δεν μπορεί να είναι κακομοίρηδες, γιατί τότε η αντιπαράθεση μαζί τους δεν θα έχει νόημα. Από την άλλη, δεν τους κάνει να τραβήξουν τα πράγματα στα άκρα: θα μπορούσαν κάλλιστα να τον σκοτώσουν, έτσι; 

Εντέλει, τον βρίσκει τον τρόπο να ξεφύγει από την παγίδα ο σκηνοθέτης, τσίμα τσίμα. Από την άλλη, το φινάλε, δεν μπορεί παρά να είναι κανονικότατο happy end. Θέλω να πω, δεν γίνεται να μην βρεθούν τελικά ο Γιάκο με την Σίρπα. Θα βρεθούν. Ένα μικρό βήμα για τον Γιάκο, ένα άλμα για την ανθρωπότητα. Θα λυγίσει και ο πλέον κυνικός. Και θα γελάσει το χειλάκι του πιο απελπισμένου. Μια μικρή ταινία με τεράστια καρδιά. Η αγαπημένη μου ταινία από το περσινό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και μια από τις πιο αγαπημένες μου της τρέχουσας κινηματογραφικής σεζόν.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 8 Σεπτεμβρίου 2022 από την Cinobo!