Movies Ltd

Κλίνω το γόνυ

γράφει ο Θόδωρος Γιαχουστίδης (@PAOK1969)

"Beep beep'm beep beep yeah!"

Αυτή είναι η ένατη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας του γεννημένου στις 16 Δεκεμβρίου του 1978 στην πόλη Καβασάκι της Ιαπωνίας, σκηνοθέτη. Αφού αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο, δούλεψε για κάποια χρόνια στην κινηματογραφική βιομηχανία προτού παρακολουθήσει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Κινηματογράφου στο Πανεπιστήμιο των Καλών Τεχνών, στο Τόκιο. Να σημειώσουμε πως δύο από αυτές τις ταινίες της φιλμογραφίας του (μιας που έχει γυρίσει επιπλέον και μικρού μήκους ταινίες και ντοκιμαντέρ) έχουν διάρκεια πάνω από 4 ώρες, ενώ έχει γυρίσει και γιαπωνέζικο ριμέικ στο «Solaris» του Andrei Tarkovsky! Αυτή είναι η δεύτερη ταινία του που προβάλλεται εμπορικά στη χώρα μας, μετά την προηγούμενή του, το «Ιστορίες της τύχης και της φαντασίας» (Gûzen to sôzô/ Wheel of Fortune and Fantasy, 2021).

Η ταινία Drive My Car έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ των Καννών, τον Ιούλιο του 2021, συμμετέχοντας στο διεθνές διαγωνιστικό τμήμα. Τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερου σεναρίου, με το βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής και με το βραβείο της FIPRESCI. Αποτέλεσε την επίσημη υποψηφιότητα της Ιαπωνίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ, το οποίο και κέρδισε, ενώ είχε άλλες τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ: καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και διασκευασμένου σεναρίου. Η πανελλαδική πρεμιέρα της ταινίας έγινε στο πλαίσιο του περσινού φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου προβλήθηκε στο επίσημο πρόγραμμα, ως μία από τις Ειδικές Προβολές.

Η υπόθεση: Ο Γιουσούκε Καφούκου είναι ένας θεατρικός ηθοποιός και σκηνοθέτης, που ζει και εργάζεται στο Τόκιο και είναι γνωστός για το γεγονός ότι ανεβάζει παραστάσεις στις οποίες συμμετέχουν ηθοποιοί από διάφορες χώρες, οι οποίοι χρησιμοποιούν ο καθένας τη γλώσσα της χώρας του, με υποτίτλους να βοηθούν τους θεατές. Είναι παντρεμένος επί 20 χρόνια με την αγαπημένη του Ότο, μια πετυχημένη σεναριογράφο τηλεοπτικών σειρών. Μαζί ζούσαν μια ευτυχισμένη ζωή έως ότου μια απώλεια τους βύθισε στη βαθιά θλίψη. Με το πέρασμα του χρόνου μπόρεσαν να διαχειριστούν την απώλεια. Όταν όμως η Ότο πεθαίνει ξαφνικά και αναπάντεχα, ο Γιουσούκε βυθίζεται ξανά στα σκοτάδια του. Δυο χρόνια μετά τον θάνατό της, δέχεται (και αποδέχεται) μια πρόταση να σκηνοθετήσει μια παράσταση του «Θείου Βάνια» σε ένα φεστιβάλ, στη Χιροσίμα. 

Εκεί η καθημερινότητά του θα είναι γεμάτη πρόβες και ανθρώπους, όπως ο νεαρός διάσημος σταρ, Κότζι, που έπαιζε στο τελευταίο σίριαλ της Ότο ή όπως η Μισάκι, μια νεαρή, λιγομίλητη Κορεάτισσα, που το φεστιβάλ έχει προσλάβει ως σοφέρ του Γιουσούκε. Καθώς περνάει πολλές ώρες μέσα στο αγαπημένο του κατακόκκινο Saab 900 Turbo, ταξιδεύοντας και συνομιλώντας είτε με την Μισάκι είτε με τον Τακατσούκι, θα έρθει αντιμέτωπος με μυστικά, εξομολογήσεις και πληγές του παρελθόντος, που δυσκολεύονται να επουλωθούν...

Η άποψή μας: Το 1965 κυκλοφορεί ο δίσκος «Rubber Soul» των Beatles. Πρώτο κομμάτι του δίσκου, το «Drive My Car». Το 2014 κυκλοφορεί η συλλογή διηγημάτων «Men Without Women» του Haruki Murakami. Ένα από τα διηγήματα της συλλογής ονομάζεται «Drive My Car». Και το 2021 ο Ιάπωνας Ryusuke Hamaguchi δανείζεται τον τίτλο του διηγήματος του Murakami, που βασίστηκε στο τραγούδι των Beatles, για να μας παρουσιάσει ένα ατόφιο αριστούργημα. Εντάξει, εμπνεύστηκε κι από άλλα δύο διηγήματα της ίδιας συλλογής, τα «Scheherazade» και «Kino», αλλά αυτά λίγη σημασία έχουν – ή μήπως όχι; 

Βλέποντας την ταινία την ίδια εποχή που είδα τα Μαγνητικά πεδία στο πλαίσιο του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, δεν μπορώ παρά να επισημάνω τις εκλεκτικές συγγένειες των δύο ταινιών. Η βασική σχέση άνδρας – γυναίκα – αυτοκίνητο υπάρχει και στις δύο ταινίες. Είναι δύο υπέροχα road movies στη βάση τους, απλά ο Έλληνας σκηνοθέτης είναι πιο δωρικός και η ταινία του πολύ μικρότερης διάρκειας, την ίδια ώρα που ο Ιάπωνας απλώνει την ταινία του θαρρείς με την μορφή των ομόκεντρων κύκλων, που δημιουργούνται μετά την ρίψη πέτρας σε μια λίμνη. 

Εκλεκτικών συγγενειών, συνέχεια: δεν ξέρω αν η σκηνή όπου ο Γιουσούκε βλέπει την αγαπημένη του γυναίκα να κάνει σεξ με κάποιον άλλο υπάρχει στο διήγημα του Μουρακάμι, σίγουρα πάντως υπάρχει εντελώς ίδια σκηνή στο επίσης ελληνικό «Ο καλύτερός μου φίλος». Οπότε, να και οι επιρροές από τον Λάνθιμο, χα! Για να κλείσω το κεφάλαιο «εκλεκτικές συγγένειες» με μια υπόγεια σχέση τούτης της ταινίας με το συγκλονιστικό Burning του Lee Chang-dong. Να φταίει που και η ταινία του Κορεάτη βασίζεται σε διήγημα του Μουρακάμι; Πιθανότατα... 

Τούτη η υπέροχη ταινία θα ήταν θαυμαστό να διαθέτει μόνον θιασώτες που πίνουν νερό στο όνομά της. Προφανώς, δεν (θα) αρέσει στους πάντες, ξεκινώντας από τους κριτικούς και φτάνοντας στους τελικούς αποδέκτες, που είναι εννοείται οι θεατές. Κι αυτό είναι θεμιτό. Απλά, αν δώσετε μια ευκαιρία στον εαυτό σας να μπει σε αυτό το ανθρωποκεντρικό σύμπαν που χτίζει ο Hamaguchi, ίσως να νιώσετε ικανοποίηση σε παραπάνω από ένα επίπεδα. Όσο απλή, λιτή και απέριττη φαίνεται η ταινία εκ πρώτης όψεως τόσο υπέροχα περίπλοκη, βαθιά και πλούσια είναι. Στοχάζεται πάνω στην Τέχνη. Εντάσσει τον Τσέχωφ και τον «Θείο Βάνια» αρμονικά μέσα στη δραματουργία της, λειτουργώντας ως αντανάκλαση εν πολλοίς. 

Οι μικρές ήττες, οι μεγάλες απογοητεύσεις, οι συμβιβασμοί, η αξιοπρέπεια και η ελάχιστη χαραμάδα αισιοδοξίας για τα βάσανα που ζούμε, ότι κάποια μέρα θα μπορέσουν να θέσουν τις βάσεις για μια ζωή καλύτερη για τις επερχόμενες γενιές: ο Γιουσούκε είναι ο θείος Βάνιας και η Μισάκι είναι μια (παράδοξη) Σόνια. Μέσα στις τρεις ώρες της διάρκειάς της, όλα όσα συμβαίνουν στην ταινία δεν παύουν να αιφνιδιάζουν τον Γιουσούκε και – μέσω αυτού – τους θεατές. Αν μιλάμε για μεστούς, ανεπτυγμένους, ανθρώπινους χαρακτήρες τριών διαστάσεων, δεν έχουμε παρά να δούμε τους βασικούς πρωταγωνιστές τούτης της ταινίας. 

Ο Γιουσούκε είναι εννοείται εκείνος που χτίζεται πληρέστερα από όλους. Ο άνθρωπος της τέχνης, που λατρεύει τη δουλειά του. Που μαθαίνει τους ρόλους του μέσα στο αυτοκίνητο, με τη γυναίκα του, την αγαπημένη του Ότο, να ηχογραφεί σε κασέτα τους υπόλοιπους ρόλους, για να βοηθήσει τον σύζυγό της να μάθει τον δικό του. Κι έχει μια αρμονία αυτό. Κι έναν συμβολισμό: η αρμονία είναι εφικτή αρκεί να βρεις τον ρυθμό (yes, my tempo). Ο Γιουσούκε, που γίνεται κατά λάθος αυτόπτης μάρτυρας της απιστίας της πολυαγαπημένης του συζύγου, αλλά δεν της το αποκαλύπτει ποτέ. 

Που παίρνει τις παράξενες ιστορίες της, εκείνες που του αφηγείται εκείνη θαρρείς και βρίσκεται in trance κάθε φορά που κάνουν έρωτα, και τις της θυμίζει την επόμενη μέρα, για να τις συμπληρώσουν μαζί. Που τραυματίζεται επειδή «δεν βλέπει καλά» λόγω γλαυκώματος: τι ωραία αναλογία για τη θολή εικόνα που έχει για τη ζωή του και για τη ζωή των άλλων; Που είναι και λίγο αλαζόνας (πώς αλλιώς; ) κι έχει συγκεκριμένη εικόνα για το ποιος είναι ο κάθε ένας άνθρωπος με τον οποίο συνδιαλέγεται. Που κουβαλάει ενοχές. Ανάλογες ενοχές κουβαλάει και η Μισάκι. Το δικό της πορτρέτο θα ολοκληρωθεί με την επίσκεψη των δυο τους στο εγκαταλελειμμένο χωριό της, εκεί, στην Κορέα, εκεί όπου στα γκρεμίσματα του σπιτιού της είχε αποκτήσει μια πληγή στο πρόσωπο, που δεν θέλει να «διορθώσει» ενώ μπορεί, και μια πληγή στην ψυχή, που δεν έχει το κουράγιο να επουλώσει. 

Υπάρχει και το πορτρέτο της Ότο, λιγότερο ολοκληρωμένο αυτό, που όμως αφήνει τη βαριά σκιά του τόσο στον Γιουσούκε όσο και στον Κότζι. Α, ναι, ο Κότζι. Αυτός ο νεαρός μορφονιός, που ο Γιουσούκε τον αντιμετωπίζει αφ' υψηλού, που του βάζει ταμπέλα με βάση τα πληγωμένα του συναισθήματα. Αλλά, εννοείται πως ο Κότζι δεν είναι αυτό ή μόνο αυτό. Η εξομολόγηση του Κότζι μέσα στο αυτοκίνητο είναι μία από τις πάμπολλες υπέροχες σεκάνς, που ξεδιπλώνουν την ανθρώπινη πολυπλοκότητα. Η κατακλείδα: μόνο αν γνωρίσεις πραγματικά τον εαυτό σου μπορείς να έχεις την ευκαιρία να γνωρίσεις σε βάθος και τους ανθρώπους γύρω σου. Ο χαρακτήρας του έχει μια ευγένεια και μια τραγικότητα απίστευτη. Μέσω αυτού υπάρχει και μια σαφής μπηχτή για τα social media, τη διαχείριση της διασημότητας και του μέχρι πού μπορεί να φτάσει κανείς για να διαφυλάξει την ιδιωτικότητά του. 

Αλλά πέρα και πάνω από όλα, τούτη η ταινία αποτελεί την αποθέωση της μαγείας της αφήγησης. Της αφήγησης ιστοριών που ζούμε και ιστοριών που επινοούμε. Αλήθεια, πολύ θα ήθελα να δω σε ταινία την ιστορία που επινοεί και αφηγείται μετά το σεξ η Ότο, με την κοπέλα που μπαίνει κρυφά στο σπίτι του αγοριού με το οποίο είναι – κρυφά – ερωτευμένη. Ναι, το σενάριο είναι η μεγάλη, αφοπλιστική δύναμη τούτης της ταινίας. Της οποίας οι πρώτοι τίτλοι, τα ζενερίκ της, πέφτουν στο 40ο λεπτό. Ό,τι έχουμε δει ως τότε είναι η εισαγωγή: θα μπορούσε να είναι μια ολόκληρη, ολοκληρωμένη ταινία έτσι κι αλλιώς έως εκεί! Ο επίλογος θα βρει τους ήρωες να έχουν κάνει τη διαδρομή τους και να έχουν αλλάξει. Να έχουν πολεμήσει τους δαίμονές τους. Και ίσως να τους έχουν νικήσει... 

ΥΓ: Ως κατακλείδα, παραθέτω τον εμβληματικό μονόλογο της Σόνια από το φινάλε του «Θείου Βάνια». Αυτόν που τόσο υπέροχα ερμηνεύει στην παράσταση μέσα στην ταινία η άλλη Κορεάτισσα, η ηθοποιός, που μπορεί να ακούσει αλλά δεν μπορεί να μιλήσει, και χρησιμοποιεί την νοηματική με τρόπο τόσο υπέροχο, τόσο λυρικό, τόσο συγκλονιστικό. «Τι να κάνουμε; Πρέπει να ζήσουμε! Θα ζήσουμε, θείε Βάνια! Θα ζήσουμε πολλές-πολλές μέρες αράδα κι ατέλειωτα βράδια. Θα υποφέρουμε υπομονετικά τις δοκιμασίες που μας στέλνει η μοίρα. Θα δουλεύουμε υπομονετικά τις δοκιμασίες που μας στέλνει η μοίρα. Θα δουλεύουμε για τους άλλους και τώρα και στα γερατειά μας - χωρίς ξεκούραση. Κι όταν έρθει η ώρα μας, θα πεθάνουμε ήσυχα-ήσυχα, χωρίς κανένα παράπονο. Κι εκεί, πέρα απ' τον τάφο μας, θα πούμε πως υποφέραμε, πως κλάψαμε, πως η ζωή μας πίκρανε, κι ο Θεός θα μας σπλαχνιστεί. Και τότε κι εγώ κι εσύ, θείε μου αγαπημένε, θα δούμε τη ζωή φωτεινή, χαρούμενη, ωραία. Θα χαιρόμαστε τότε και θα κοιτάζουμε πίσω τα τωρινά μας βάσανα και τις πίκρες με καλοσύνη, με χαμόγελο - και θ' αναπαυτούμε. Έχω πίστη, θείε μου. Πιστεύω θερμά, με πάθος! Θ' αναπαυτούμε!».

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 13 Οκτωβρίου 2022 από την Ama Films!