Movies Ltd

"... κι αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις"

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Πόσα like απαιτούνται για να σου αρέσει ο εαυτός σου;

Αυτή είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας, που σκηνοθετεί η γεννημένη το 1978 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου σκηνοθέτιδα. Η Ayten Amin είναι ενεργή στον χώρο του κινηματογράφου τα τελευταία 12 χρόνια. Η πρώτη της ταινία μικρού μήκους, το «Her Man», συμμετείχε στο Φεστιβάλ του Κλερμόν Φεράν, κέρδισε πολλά τοπικά βραβεία και αγοράστηκε από το Canal Plus της Γαλλίας. Το 2013, η πρώτη της ταινία μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας, το «Villa 69», κέρδισε το ειδικό βραβείο της επιτροπής για αραβική ταινία στο φεστιβάλ του Άμπου Ντάμπι. Στην επαγγελματική της πορεία, η Ayten έχει κερδίσει πολλά σημαντικά βραβεία και διακρίσεις, όπως το Film Connection Award καλύτερης ταινίας του Καΐρου και το Hubert Bals Award στο FilmMart του Ντουρμπάν. Συν-σκηνοθέτησε μαζί με τους Tamer Ezzat, Amr Salama και Ahmad Abdalla το ντοκιμαντέρ «Tahrir 2011» που αναφέρεται στα γεγονότα της Αιγυπτιακής Επανάστασης, το οποίο συμμετείχε στο φεστιβάλ Βενετίας, στο φεστιβάλ του Τορόντο και ήταν υποψήφιο για βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ για τον κινηματογράφο υπέρ της ειρήνης στο Βερολίνο το 2012. Το 2019 σκηνοθέτησε 20 επεισόδια του επιτυχημένου δράματος «Saabe' Gaar» (The Seventh Neighbour).

Το Souad ήταν να κάνει την παγκόσμια πρεμιέρα του στο φεστιβάλ των Καννών του 2020, το οποίο τελικά ακυρώθηκε λόγω της πανδημίας του κορωναϊού. Τελικά έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ της Tribeca το καλοκαίρι του 2021 και λίγο μετά συμμετείχε στο φεστιβάλ Βερολίνου (στο τμήμα «Πανόραμα»), του οποίου η έκδοση με θεατές στις αίθουσες, έλαβε χώρα το καλοκαίρι του 2021. Η πανελλήνια πρεμιέρα της δόθηκε στο πλαίσιο του περασμένου φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Τέλος, να σημειώσουμε πως η ταινία αποτέλεσε την επίσημη πρόταση της Αιγύπτου για τα φετινά ξενόγλωσσα Όσκαρ.

Η υπόθεση: Το Ζαγκαζίγκ είναι μια από τις πολλές μικρές πόλεις που αναπτύσσονται στο Δέλτα του Νείλου, στην Αίγυπτο. Εκεί ζει στο σήμερα μια 19χρονη κοπέλα, η Σουάντ. Η Σουάντ ζει διπλή ζωή. Ενώ παραμένει συντηρητική και κλεισμένη στο στενό οικογενειακό και κοινωνικό της περιβάλλον, έχει εμμονή με την εικόνα της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συνάπτει κρυφές σχέσεις με άντρες στο διαδίκτυο. Η τελευταία της «σχέση» είναι ο Αχμέντ, ένας μεγαλύτερός της άντρας, ο οποίος ως επάγγελμα έχει να ανεβάζει περιεχόμενο στις διάφορες πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων. 

Η Σουάντ δεν είναι ευχαριστημένη από την πορεία που έχει πάρει αυτή η «σχέση». Και γενικότερα, λέει διαρκώς ψέματα για την προσωπική της ζωή, προβάλλοντας εικόνες της ζωής που θα επιθυμούσε να ζει. Μόνο που οι φιλοδοξίες της σιγά σιγά καταρρέουν με την επέλαση της πραγματικότητας. Μια σειρά μικροσυμβάντων κορυφώνεται σ’ ένα τραγικό γεγονός, το οποίο οδηγεί τη Ραμπάμπ, τη 16χρονη αδελφή της Σουάντ, σε ένα ταξίδι αναζήτησης απαντήσεων στην Αλεξάνδρεια...

Η άποψή μας: Αίγυπτος και Ελλάδα: θα μπορούσαμε να μιλήσουμε και για βίους παράλληλους. Χώρες με μυθικό παρελθόν, χώρες που θεμελίωσαν τον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό όπως τον γνωρίζουμε, χώρες που βιώνουν ένα πολύ προβληματικό παρόν (για να το θέσουμε ευγενικά), χώρες που βαδίζουν αβέβαια προς το μέλλον, αναπολώντας τα περασμένα μεγαλεία (και διηγώντας τα να κλαις), χώρες που στο σήμερά τους δομούνται από συντηρητικές κατά βάση κοινωνίες. Χώρες όπου, ακόμα και σήμερα, η θρησκεία παίζει πολύ βασικό ρόλο στη διαμόρφωση συνειδήσεων και συμπεριφορών. Στην Ελλάδα υπάρχει ένας πολύ δυνατός πυρήνας χριστιανοταλιμπάν. Τα πράγματα είναι πολύ άσχημα. Όμως, υπάρχουν και χειρότερα. Υπάρχει και η Αίγυπτος, υπάρχουν κι όλες εκείνες οι μουσουλμανικές χώρες, όπου η λανθασμένη ανάγνωση των θρησκευτικών επιταγών οδηγεί σε συνθήκες ασφυξίας το τμήμα εκείνο του πληθυσμού, που είναι το πιο δυναμικό, το πιο τρυφερό, που θα αποτελέσει το μέλλον. Τους νέους. 

Η Σουάντ δεν έχει απλά διπλή ζωή. Ζει πολλές ζωές ταυτόχρονα! Από τη μια, είναι η υπάκουη κόρη. Η σχέση της με τον πατέρα της περιορίζεται στο να... εκτελεί τις «διαταγές» του σε σχέση με τη μεταφορά της τηλεόρασης, την παρασκευή τσαγιού και την προσφορά κουλουρακίων. Η δε σχέση της με τη μητέρα της μπορεί να είναι καλύτερη, αλλά σε κάθε τους κοινή εμφάνιση έξω από το σπίτι, η μητέρα της την πιάνει σφιχτά αγκαζέ, όχι για να την προστατέψει, αλλά για να μην την αφήσει θαρρείς να εξοκοίλει, να ξεφύγει, να παρεκκλίνει. Αυτή η ασφυκτική πίεση που δεν επιτρέπει ανήθικα παραστρατήματα, όπου οι θείες γκρινιάζουν και επιχειρηματολογούν εναντίον των... έγχρωμων χιτζάμπ, όπου δεν επιτρέπεται να πεις τη λέξη «θεός» όταν έχεις περίοδο ή όταν βρίσκεσαι στην τουαλέτα (!!!) οδηγεί την Σουάντ (και πολλές άλλες κοπέλες και αγόρια σαν την Σουάντ) στην ελευθερία των social media. 

Σε έναν κόσμο, διαφορετικό, διαδικτυακό, άυλο, στον οποίο μπορεί να φλερτάρει, να στέλνει τολμηρές φωτογραφίες, να εκφράζεται, να λέει τη γνώμη της, να είναι ο εαυτός της. Ποιος όμως είναι ο εαυτός της; Η Σουάντ «κατασκευάζει» έναν... εαυτό, τον φαντασιώνεται και τον πλάθει κατά το δοκούν. Είναι χαρακτηριστική η σεκάνς στην αρχή της ταινίας, στο λεωφορείο, όπου λέει σε δύο διαφορετικές συνεπιβάτισσες, δύο διαφορετικές ιστορίες για το ποια είναι και με ποιον τα «έχει». Ωραία η αίσθηση της ελευθερίας, έτσι; Αυτή όμως είναι μια ελευθερία ψεύτικη ή αλλιώς, μια άλλη σκλαβιά. Που εντέλει δεν σου επιτρέπει να ξεφύγεις από τα στερεότυπα. Όταν μια φίλη της, της λέει πως μια άλλη φίλη τους είδε την Σουάντ να μιλάει στον αδελφό της φίλης χωρίς να φοράει χιτζάμπ (τρομερά πράγματα δηλαδή), η Σουάντ, αυτή που προσπαθεί να ξεφύγει, αυτή που θέλει να είναι ελεύθερη και μακριά από πουριτανισμούς, λέει πως αυτή η φίλη λέει ψέματα, πως είναι πουτάνα, μιας που πίνει και καπνίζει! Ωιμέ! 

Η ταινία ονομάζεται Σουάντ για χάρη της. Είναι χωρισμένη σε τρία κομμάτια και το πρώτο, το μεγαλύτερο, ονομάζεται επίσης Σουάντ. Και τελειώνει αναπάντεχα, με κάτι βγαλμένο από την «Ονειρεμένη ζωή των αγγέλων» του Erick Zonca, σαφώς περισσότερο υπαινικτικό εδώ αλλά εξίσου δραματικό και συγκλονιστικό. Τα άλλα δύο βαφτίζονται από τους δύο άλλους πρωταγωνιστές της ταινίας: την μικρότερη αδελφή της Σουάντ, την Ραμπάμπ και τον «γκόμενο» της Σουάντ, τον Αχμέντ. Στο υπόλοιπο της ταινίας λοιπόν παρουσιάζονται κι άλλες πτυχές του τι σημαίνει να ζεις στην Αίγυπτο την σήμερον ημέρα. Όπου η παρθενία έχει ακόμα τεράστια σημασία. Όπου το «ήταν θέλημα Θεού» ακούγεται κατά κόρον. Όπου η μεσοαστική τάξη μπορεί να λειτουργεί με τους δικούς της κανόνες, σαφώς απαλλαγμένη εν πολλοίς από τις αγκυλώσεις, αλλά και πάλι, θέλει τρεις ώρες οδήγησης στην Αλεξάνδρεια για να βρεις ένα μέρος όπου να μπορέσεις να φιλήσεις την κοπέλα σου χωρίς να σε πάρουν χαμπάρι – κάτι που αν συμβεί (αν σε πάρουν χαμπάρι δηλαδή) θα είναι σαφώς πρόβλημα. 

Η σκηνοθέτιδα πετυχαίνει εν πολλοίς τον στόχο της. Παρουσιάζει ένα λεπτομερέστατο πορτρέτο της πατρίδας της όπως είναι σήμερα. Διευθύνει εξαιρετικά τους – κατά βάση ερασιτέχνες – ηθοποιούς της. Ίσως το μοντάζ, ιδίως στο πρώτο μέρος της ταινίας, να μην βοηθάει στη στρωτή αφήγηση του σεναρίου, αλλά μικρό το κακό. Ίσως το χαμήλωμα των τόνων από ένα σημείο και μετά (θα καταλάβετε για ποιο σημείο μιλάω όταν θα δείτε με το καλό την ταινία) να αποτρέπει το ξέπεσμα στο μελό μεν, αφαιρεί ένταση από την αφήγηση δε. Όπως και να έχει, αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία. Γεμάτη ανθρωπιά. Που αποφεύγει όπως ο διάολος το λιβάνι τον διδακτισμό. Και που καταφέρνει να στηλιτεύει τόσο την θρησκοληψία όσο και τις παρενέργειες των κοινωνικών δικτύων, χωρίς να χάνει στιγμή τον ανθρωπισμό της. Δεν το λες και μικρό επίτευγμα αυτό. 

ΥΓ: Τούτο το κείμενο γράφτηκε την ημέρα που διάβασα πως ένας πατέρας σε ένα μικρό νησί των Δωδεκανήσων, αυτοκτόνησε, επειδή κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο ένα βίντεο με τον γιο του σε ερωτικές περιπτύξεις με έναν άλλο άνδρα. Αυτοκτόνησε επειδή του έκαναν καζούρα οι συγχωριανοί του. Αυτοκτόνησε από ντροπή. Είπαμε: Ελλάδα και Αίγυπτος, βίοι παράλληλοι...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 17 Φεβρουαρίου 2022 από την Cinobo!