Οι δικοί μου άνθρωποι
του Kantemir Balagov. Με τους Darya Zhovner, Olga Dragunova, Artem Tsypin, Nazir Zhukov, Veniamin Kats
Τόσο ταλέντο, τόση αλαζονεία...
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Το να δείχνεις αποκεφαλισμούς δεν είναι μαγκιά, είναι αυτοταπείνωση
Αυτή είναι η πρώτη σκηνοθετική δουλειά του Kantemir Balagov σε ότι αφορά μεγάλου μήκους ταινία. Ο Balagov θεωρείται μεγάλο ταλέντο κι έχει αποφοιτήσει από τη σχολή του Aleksandr Sokurov (σας βλέπω εσάς που ξινίζετε τα μούτρα σας). Η ταινία συμμετείχε στο τμήμα «Ένα κάποιο βλέμμα» του περασμένου φεστιβάλ των Καννών, όπου τιμήθηκε με το βραβείο της FIPRESCI. Έλαβε μέρος και στο διαγωνιστικό τμήμα του περασμένου φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Και το σενάριό της βασίζεται σε πραγματική ιστορία.
Λίγα πράγματα τώρα σχετικά με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της ταινίας Οι δικοί μου άνθρωποι (Tesnota) για να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει σ' αυτήν. Οι Καμπαρντιανοί, άνθρωποι του Βόρειου Καύκασου που μιλούν Καμπαρντιανά (μη Σλαβική γλώσσα) υπόκεινται στη Ρωσία από το 1825. Μαζί με τους Μπάλκαρ (Τουρκικής καταγωγής) έχουν ιδρύσει τη Δημοκρατία του Καμπαρντίνο - Μπάλκαρ το 1936. Γερμανικά στρατεύματα έφτασαν εκεί το χειμώνα του 1942 - 1943. Η αυτόνομη Δημοκρατία έχει έκταση 13.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα κι έχει περίπου 800.000 κατοίκους. Το Νάλτσικ είναι η πρωτεύουσα (240.000 κάτοικοι). Σ' αυτή την περιοχή βρίσκεται το ψηλότερο σημείο της Ευρώπης, το βουνό Ελμπρούς (5.642 μέτρα). Και βεβαίως, υπάρχει εκεί και μια μικρή εβραϊκή κοινότητα...
Η υπόθεση: 1998, Ναλτσίκ, Βόρειος Καύκασος, Ρωσία. Εδώ ζει μια μικρή κοινότητα Εβραίων αλλά και μια μεγαλύτερη κοινότητα Καρμπαντιανών, μία από τις 12 φυλές των Κιρκάσιων. Η 24χρονη Ιλιάνα είναι Εβραία. Εργάζεται στο γκαράζ του πατέρα της, βοηθώντας τον να μαζέψει το μικρό εισόδημα της οικογένειας, μιας που είναι φτωχοί και πρέπει να τα βγάλουν πέρα με κάθε τρόπο. Ένα απόγευμα, η πολυμελής ευρύτερη οικογένεια και οι φίλοι της μαζεύονται για να γιορτάσουν τον αρραβώνα του μικρότερου αδελφού της Ιλιάνα, Νταβίντ. Αργότερα, το νεαρό ζευγάρι απάγεται, και καταφτάνει απαίτηση για λύτρα.
Το να κληθεί να βοηθήσει η αστυνομία δεν υπάρχει περίπτωση ούτε καν να προχωρήσει ως σκέψη. Πώς θα μαζέψει η οικογένεια τα χρήματα για να σώσουν τον Νταβίντ; Η Ιλιάνα αντιμετωπίζει την κατάσταση παράξενα. Πέρα όλων των άλλων έχει να αντιμετωπίσει και την αυστηρή μητέρα της, που θαρρείς κι έχει εξαντλήσει όλη της την αγάπη στο γιο της, μην αφήνοντας χώρο για την Ιλιάνα. Και το γεγονός ότι η Ιλιάνα αγαπάει κάποιον Καρμπαντιανό, κι όχι Εβραίο, δυσκολεύει τα πράγματα...
Η άποψή μας: Δεν είναι κακή η πρώτη σκηνοθετική δουλειά του νεαρού δημιουργού. Σαφέστατα φεστιβαλική, δεν έχει κάτι εναντίον του μεγάλου κοινού, προφανώς όμως δεν κάνει και κάτι για να το δελεάσει. Ο Balagov στήνει έξοχα το υλικό του, μας γεμίζει με κοντινά, με close up ασφυκτικά (έχει τον λόγο του), μας μπάζει σε αυτήν την κλειστή κοινωνία, μας δείχνει ήθη και έθιμα που λίγο ξενίζουν το δυτικό κοινό. Όπου φτωχός κι η μοίρα του πάντως και αυτό ισχύει και για την εβραϊκή κοινότητα. Κι ας υποτίθεται ότι κάνει ότι μπορεί για να διατηρήσει τους ιδιαίτερους δεσμούς μεταξύ των μελών της. Στην περίπτωσή μας δείχνει την πλάτη στην οικογένεια της Ιλιάνα. Και όποιοι προσφέρονται να... βοηθήσουν, έχουν εννοείται ως στόχο το κέρδος και ανταλλάγματα.
Το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας μας είναι η Ιλιάνα. Η Ιλιάνα που είναι καλόβολη, βαριέται τα της θρησκείας της, τα πηγαίνει καλά με τον πατέρα της αλλά βρίσκεται σε μόνιμη σύγκρουση με τη μητέρα της. Μια μητέρα, που ποτέ της δεν της έδειξε αγάπη: μόνο αποδοκιμασία και κριτική. Η σχέση των δύο γυναικών έχει πολύ ενδιαφέρον. Η Ιλιάνα ακόμα και μετά την απαγωγή του αδελφού της νιώθει σε δεύτερο πλάνο, παραμελημένη, χωρίς αγάπη. Αγάπη παίρνει από τον άνθρωπο που αγαπά, τον οποίο δεν εγκρίνει η μητέρα της, μιας που δεν είναι από τη φυλή της! Η Ιλιάνα επαναστατεί με όποιον τρόπο βρίσκει, χωρίς να το πολυσκεφτεί. Και εννοείται ότι θέλει να πληγώσει τη μητέρα της, που την πληγώνει καθημερινά.
Όλα καλά και όλα ωραία ρε παιδιά και η βασική πρωταγωνίστρια στον κεντρικό ρόλο είναι πραγματική αποκάλυψη. Αλλά αυτό που δεν μου αρέσει πλέον σε καμία ταινία είναι ο εύκολος εντυπωσιασμός, ιδίως εκείνος που δεν δικαιολογείται, τα φτηνά σοκ. Σε μια σκηνή της ταινίας, λοιπόν, η Ιλιάνα πηγαίνει με τον γκόμενό της στο σπίτι του μαζί με φίλους του, στους οποίους ο γκόμενος αποκρύπτει ότι η Ιλιάνα είναι Εβραία. «Φτιάχνονται» με ναρκωτικά και μετά βάζουν μια βιντεοταινία να δουν. Τι δείχνει η βιντεοταινία; Τη σφαγή (κυριολεκτικά) Ρώσων από Τσετσένους. Το βίντεο είναι αυθεντικό, είναι σαν τα βίντεο με τους αποκεφαλισμούς που όχι πολύ καιρό πριν έβγαζε στη δημοσιότητα ο ISIS. Γιατί να μας βάλει αυτήν τη σκηνή ο σκηνοθέτης στην ταινία; Τι δικαιολογεί; Το εθνωτικό μίσος;
Μετά την προβολή του χυδαίου και αποτρόπαιου βίντεο ένας από τους φίλους του γκόμενου σχολιάζει κάτι του στιλ, και ευτυχώς που οι Ναζί έκαναν τέτοια βασανιστήρια στους Εβραίους, σχόλιο που βγάζει την Ιλιάνα από τα ρούχα της και αντιδρά! Κι όμως, πέρα από την πρόκληση και το σοκ, η σκηνή δεν χρειαζόταν, δεν εξελίσσει την πλοκή, δεν χτίζει καλύτερα τους χαρακτήρες. Είναι μια επιλογή που πέρα από αισθητικά μεμπτή, το κυριότερο είναι πως αποτελεί ηθική πρόκληση. Είναι ξεκάθαρα ανήθικη! Είναι η σκηνή που δυστυχώς συζητιέται περισσότερο από την ταινία. Κανονικά, με πολέμιους υπέρ της και εναντίον της. Εγώ είμαι σαφώς εναντίον της. Μιλάμε για πορνό θανάτου! Είπαμε: η συγκεκριμένη σκηνή δεν έχει καμία ουσιαστική σημασία στο σύμπαν της ταινίας. Και χωρίς αυτήν η ταινία θα ήταν μια χαρά. Ή έστω αν ο σκηνοθέτης μας την παρουσίαζε εμμέσως, διακριτικά, και όχι για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Ένας πιο μεγάλος σε ηλικία σκηνοθέτης, ένας σκηνοθέτης ώριμος και down to earth δεν υπάρχει περίπτωση να άφηνε αυτήν τη σκηνή να περάσει έτσι, να φτάσει στο κοινό...
Τέλος πάντων, ευτυχώς μένει μια τελική φράση που είναι όλη η ουσία της ταινίας. Δεν σας λέω την έκβαση του πράγματος, αν καταβάλλονται τα λύτρα, αν γυρίζει πίσω ο αδελφός και η γυναίκα του σώοι και αβλαβείς μετά από όλη αυτήν την περιπέτεια. Πάντως, μητέρα, πατέρας και Ιλιάνα πακετάρουν για να φύγουν από την πόλη, μιας που η μητέρα θεωρεί πως έχουν ντροπιαστεί όλοι εξαιτίας της συμπεριφοράς της Ιλιάνα. Και σε μια πολύ δυνατή στιγμή, όπου επιτέλους η μάνα καταλαβαίνει τη λάθος συμπεριφορά της τόσων χρόνων, κάνει μια προσπάθεια να προσεγγίσει την κόρη της, η οποία πολύ πικρά της λέει: «βρε μάνα, δεν σου έχει μείνει πια κανείς για να αγαπήσεις».
Ταινία με προβλήματα σαφώς, με μια φρικτή (αν)ήθικη επιλογή, αλλά για τον πιτσιρικά θα ακούσουμε περισσότερα πράγματα στο μέλλον κατά πως φαίνεται. Εκτός κι αν βραβεία όπως εκείνο της FIPRESCI αντί να τον προσγειώσουν, τον κάνουν να φουσκώσουν ακόμα περισσότερο τα μυαλά του.
Η υπόθεση: 1998, Ναλτσίκ, Βόρειος Καύκασος, Ρωσία. Εδώ ζει μια μικρή κοινότητα Εβραίων αλλά και μια μεγαλύτερη κοινότητα Καρμπαντιανών, μία από τις 12 φυλές των Κιρκάσιων. Η 24χρονη Ιλιάνα είναι Εβραία. Εργάζεται στο γκαράζ του πατέρα της, βοηθώντας τον να μαζέψει το μικρό εισόδημα της οικογένειας, μιας που είναι φτωχοί και πρέπει να τα βγάλουν πέρα με κάθε τρόπο. Ένα απόγευμα, η πολυμελής ευρύτερη οικογένεια και οι φίλοι της μαζεύονται για να γιορτάσουν τον αρραβώνα του μικρότερου αδελφού της Ιλιάνα, Νταβίντ. Αργότερα, το νεαρό ζευγάρι απάγεται, και καταφτάνει απαίτηση για λύτρα.
Το να κληθεί να βοηθήσει η αστυνομία δεν υπάρχει περίπτωση ούτε καν να προχωρήσει ως σκέψη. Πώς θα μαζέψει η οικογένεια τα χρήματα για να σώσουν τον Νταβίντ; Η Ιλιάνα αντιμετωπίζει την κατάσταση παράξενα. Πέρα όλων των άλλων έχει να αντιμετωπίσει και την αυστηρή μητέρα της, που θαρρείς κι έχει εξαντλήσει όλη της την αγάπη στο γιο της, μην αφήνοντας χώρο για την Ιλιάνα. Και το γεγονός ότι η Ιλιάνα αγαπάει κάποιον Καρμπαντιανό, κι όχι Εβραίο, δυσκολεύει τα πράγματα...
Η άποψή μας: Δεν είναι κακή η πρώτη σκηνοθετική δουλειά του νεαρού δημιουργού. Σαφέστατα φεστιβαλική, δεν έχει κάτι εναντίον του μεγάλου κοινού, προφανώς όμως δεν κάνει και κάτι για να το δελεάσει. Ο Balagov στήνει έξοχα το υλικό του, μας γεμίζει με κοντινά, με close up ασφυκτικά (έχει τον λόγο του), μας μπάζει σε αυτήν την κλειστή κοινωνία, μας δείχνει ήθη και έθιμα που λίγο ξενίζουν το δυτικό κοινό. Όπου φτωχός κι η μοίρα του πάντως και αυτό ισχύει και για την εβραϊκή κοινότητα. Κι ας υποτίθεται ότι κάνει ότι μπορεί για να διατηρήσει τους ιδιαίτερους δεσμούς μεταξύ των μελών της. Στην περίπτωσή μας δείχνει την πλάτη στην οικογένεια της Ιλιάνα. Και όποιοι προσφέρονται να... βοηθήσουν, έχουν εννοείται ως στόχο το κέρδος και ανταλλάγματα.
Το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας μας είναι η Ιλιάνα. Η Ιλιάνα που είναι καλόβολη, βαριέται τα της θρησκείας της, τα πηγαίνει καλά με τον πατέρα της αλλά βρίσκεται σε μόνιμη σύγκρουση με τη μητέρα της. Μια μητέρα, που ποτέ της δεν της έδειξε αγάπη: μόνο αποδοκιμασία και κριτική. Η σχέση των δύο γυναικών έχει πολύ ενδιαφέρον. Η Ιλιάνα ακόμα και μετά την απαγωγή του αδελφού της νιώθει σε δεύτερο πλάνο, παραμελημένη, χωρίς αγάπη. Αγάπη παίρνει από τον άνθρωπο που αγαπά, τον οποίο δεν εγκρίνει η μητέρα της, μιας που δεν είναι από τη φυλή της! Η Ιλιάνα επαναστατεί με όποιον τρόπο βρίσκει, χωρίς να το πολυσκεφτεί. Και εννοείται ότι θέλει να πληγώσει τη μητέρα της, που την πληγώνει καθημερινά.
Όλα καλά και όλα ωραία ρε παιδιά και η βασική πρωταγωνίστρια στον κεντρικό ρόλο είναι πραγματική αποκάλυψη. Αλλά αυτό που δεν μου αρέσει πλέον σε καμία ταινία είναι ο εύκολος εντυπωσιασμός, ιδίως εκείνος που δεν δικαιολογείται, τα φτηνά σοκ. Σε μια σκηνή της ταινίας, λοιπόν, η Ιλιάνα πηγαίνει με τον γκόμενό της στο σπίτι του μαζί με φίλους του, στους οποίους ο γκόμενος αποκρύπτει ότι η Ιλιάνα είναι Εβραία. «Φτιάχνονται» με ναρκωτικά και μετά βάζουν μια βιντεοταινία να δουν. Τι δείχνει η βιντεοταινία; Τη σφαγή (κυριολεκτικά) Ρώσων από Τσετσένους. Το βίντεο είναι αυθεντικό, είναι σαν τα βίντεο με τους αποκεφαλισμούς που όχι πολύ καιρό πριν έβγαζε στη δημοσιότητα ο ISIS. Γιατί να μας βάλει αυτήν τη σκηνή ο σκηνοθέτης στην ταινία; Τι δικαιολογεί; Το εθνωτικό μίσος;
Μετά την προβολή του χυδαίου και αποτρόπαιου βίντεο ένας από τους φίλους του γκόμενου σχολιάζει κάτι του στιλ, και ευτυχώς που οι Ναζί έκαναν τέτοια βασανιστήρια στους Εβραίους, σχόλιο που βγάζει την Ιλιάνα από τα ρούχα της και αντιδρά! Κι όμως, πέρα από την πρόκληση και το σοκ, η σκηνή δεν χρειαζόταν, δεν εξελίσσει την πλοκή, δεν χτίζει καλύτερα τους χαρακτήρες. Είναι μια επιλογή που πέρα από αισθητικά μεμπτή, το κυριότερο είναι πως αποτελεί ηθική πρόκληση. Είναι ξεκάθαρα ανήθικη! Είναι η σκηνή που δυστυχώς συζητιέται περισσότερο από την ταινία. Κανονικά, με πολέμιους υπέρ της και εναντίον της. Εγώ είμαι σαφώς εναντίον της. Μιλάμε για πορνό θανάτου! Είπαμε: η συγκεκριμένη σκηνή δεν έχει καμία ουσιαστική σημασία στο σύμπαν της ταινίας. Και χωρίς αυτήν η ταινία θα ήταν μια χαρά. Ή έστω αν ο σκηνοθέτης μας την παρουσίαζε εμμέσως, διακριτικά, και όχι για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Ένας πιο μεγάλος σε ηλικία σκηνοθέτης, ένας σκηνοθέτης ώριμος και down to earth δεν υπάρχει περίπτωση να άφηνε αυτήν τη σκηνή να περάσει έτσι, να φτάσει στο κοινό...
Τέλος πάντων, ευτυχώς μένει μια τελική φράση που είναι όλη η ουσία της ταινίας. Δεν σας λέω την έκβαση του πράγματος, αν καταβάλλονται τα λύτρα, αν γυρίζει πίσω ο αδελφός και η γυναίκα του σώοι και αβλαβείς μετά από όλη αυτήν την περιπέτεια. Πάντως, μητέρα, πατέρας και Ιλιάνα πακετάρουν για να φύγουν από την πόλη, μιας που η μητέρα θεωρεί πως έχουν ντροπιαστεί όλοι εξαιτίας της συμπεριφοράς της Ιλιάνα. Και σε μια πολύ δυνατή στιγμή, όπου επιτέλους η μάνα καταλαβαίνει τη λάθος συμπεριφορά της τόσων χρόνων, κάνει μια προσπάθεια να προσεγγίσει την κόρη της, η οποία πολύ πικρά της λέει: «βρε μάνα, δεν σου έχει μείνει πια κανείς για να αγαπήσεις».
Ταινία με προβλήματα σαφώς, με μια φρικτή (αν)ήθικη επιλογή, αλλά για τον πιτσιρικά θα ακούσουμε περισσότερα πράγματα στο μέλλον κατά πως φαίνεται. Εκτός κι αν βραβεία όπως εκείνο της FIPRESCI αντί να τον προσγειώσουν, τον κάνουν να φουσκώσουν ακόμα περισσότερο τα μυαλά του.
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 5 Απριλίου 2018 από την Seven Films!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική