Movies Ltd

Κατάφερε να αποδράσει; Κατάφερε να συγχωρεθεί;

γράφει ο Θόδωρος Γιαχουστίδης(@PAOK1969)

Atrocity Exhibition

Αυτή είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία που συνσκηνοθετεί και συνυπογράφει σεναριακά το δημιουργικό δίδυμο των γεννημένων στη ΕΣΣΔ (ναι, υπήρχε ακόμα όταν γεννήθηκαν) Natasha Merkulova και Aleksey Chupov, που είναι ζευγάρι και στη ζωή. Η πρώτη τους μεγάλου μήκους ταινία ήταν το «Intimnye mesta» (Intimate Parts, 2013), ταινία που έλαβε πάνω από 30 βραβεία και υποψηφιότητες σε κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο, όπως το Κάρλοβι Βάρι, το Fort Lauderdale και το Black Nights στο Ταλίν. Η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία τους ήταν το «Chelovek, kotoryy udivil vsekh» (The Man Who Surprised Everyone, 2018), ταινία που επιλέχθηκε στο διαγωνιστικό τμήμα «Orizzonti», του φεστιβάλ Βενετίας, όπου τιμήθηκε με το βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου. Το 2020 έγραψαν και σκηνοθέτησαν την τηλεοπτική σειρά «Koll-tsentr» (Call-Center), η οποία κέρδισε το βραβείο καλύτερου σεναρίου στο Pilot FF.

Τούτη τους η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ Βενετίας του 2021, όπου συμμετείχε στο επίσημο διαγωνιστικό πρόγραμμα. Την πανελλήνια πρεμιέρα της η ταινία την πραγματοποίησε στο περασμένο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου προβλήθηκε με ελληνικό τίτλο «Εχθρός εκ των έσω» στο πλαίσιο του Κυρίως Προγράμματος των Ανοιχτών Οριζόντων. Αυτήν τη στιγμή συνσκηνοθετούν το «Anna K», μια σύγχρονη απόδοση του εμβληματικού μυθιστορήματος «Άννα Καρένινα» του Λέοντος Τολστόι, για μια παραγωγή του Netflix.

Η υπόθεση: Λένινγκραντ, 1938. Ο λοχαγός Φίοντορ Βολκονόγκοφ, ένα σεβάσμιο και πειθήνιο όργανο του νόμου της Σοβιετικής Ένωσης, γίνεται μάρτυρας κάποιων ύποπτων ανακρίσεων από τις οποίες περνούν οι συνάδελφοί του στο πλαίσιο «επαναξιολόγησης». Καθώς νιώθει πως πλησιάζει και η δική του σειρά, δραπετεύει και σύντομα τρέπεται σε φυγή, κυνηγημένος από τους πρώην συντρόφους του. Ευάλωτος κι απελπισμένος, συνειδητοποιεί τις φρικαλεότητες που έχει διαπράξει και ο ίδιος και νιώθει ότι η εξιλέωση είναι ο μόνος τρόπος να γλιτώσει την αιώνια Κόλαση. Όμως, ο χρόνος του τελειώνει και ο κλοιός όλων όσων τον κυνηγούν, κλείνει ασφυκτικά. Θα βρει κάποιον συγγενή ή φίλο κάποιου από τα θύματά του για να πάρει τη συγχώρεση που τόσο επιθυμεί;

Η άποψή μας: Δεν έχω διαβάσει αρκετά, δεν γνωρίζω και δηλώνω αναρμόδιος να μεταφέρω την ιστορική αλήθεια σχετικά με την περίοδο του «Μεγάλου Τρόμου» ή «Μεγάλης Εκκαθάρισης» όπως είναι γνωστή, όλων όσων συνέβησαν δηλαδή ανάμεσα στο 1936 και το 1938 στη Σοβιετική Ένωση. Σύμφωνα με την ταινία και τους δημιουργούς της, ο Στάλιν, αλλά όχι μόνον αυτός, ενορχήστρωσαν κι έδωσαν την πολιτική εντολή για τις «εκκαθαρίσεις» χιλιάδων πολιτών της Σοβιετικής Ένωσης, με την κατηγορία πως ήταν εχθροί του κράτους και αντεπαναστάτες. Ή όπως το λέει χαρακτηριστικά ένας ανώτερος αξιωματικός του βασικού πρωταγωνιστή: «ναι, είναι αθώοι τώρα, αλλά σίγουρα θα είναι ένοχοι αργότερα». 

Και για να δικαιολογήσουν τις εν ψυχρώ εκτελέσεις εντέλει, προέβαιναν σε «ειδικές μεθόδους» ανακρίσεων, στη διάρκεια των οποίων οι – άδικα ( ; ) – κατηγορούμενοι, ομολογούσαν. Χρειάζεται πλήρης γνώση των συνθηκών και των ιστορικών δεδομένων για να αποφανθείς σχετικά με το τι πραγματικά συνέβη τότε, πόσοι εκτελέστηκαν (κάποιοι μιλάνε για 600 χιλιάδες ανθρώπους) κι αν όντως όλο αυτό που συνέβη τότε μπορεί να δικαιολογηθεί ως προσπάθεια εδραίωσης του καθεστώτος απέναντι στους αντεπαναστάτες αστούς και τον φασισμό που άρχιζε να φουντώνει στην Ευρώπη με γοργούς ρυθμούς. 

Κι εδώ είναι το επικίνδυνο ιδεολογικά πρόσημο που κουβαλάει τούτη η ταινία. Στην απέλπιδα προσπάθεια του Βολκονόγκοφ να ζητήσει και να πάρει συγχώρεση από κάποιο μέλος της οικογένειας κάποιων από τα θύματά του, συναντά ένα παιδί (προς το φινάλε της αναζήτησής του). Το οποίο λέει κάτι του στυλ «ο πατέρας μου άντεξε στα βασανιστήρια των Ισπανών φασιστών (σημείωση: πήγε στην Ισπανία για να πολεμήσει εναντίον του Φράνκο) και με εσάς ομολόγησε: βασανίζετε καλύτερα από τους φασίστες;». Με απλά ελληνικά, νεράκι στον μύλο του νεοφιλελέ και των οπαδών της «εξίσωσης των δύο άκρων» είναι όλο αυτό. 

Ταινία, πάντως, που γυρίστηκε με τις ευλογίες της κυβέρνησης Πούτιν (εναντίον της οποίας εντέλει στρέφεται, εννοείται, καθώς οι αναλογίες με το σήμερα που θέλουν να δώσουν οι δημιουργοί είναι φανερές), που έλαβε μέρος σε διεθνή φεστιβάλ αλλά και φεστιβάλ της Ρωσίας, που τιμήθηκε από Ρώσους κριτικούς. Μετά από την απαραίτητη διευκρίνηση, λοιπόν, έχουμε να πούμε πως η ταινία, ως κατασκευή, είναι άψογη. Έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε ότι αφορά την καλλιτεχνική διεύθυνση, η φωτογραφία είναι άψογη, τα κοστούμια ζηλευτά και η σκηνοθεσία άριστη. Και για τις ερμηνείες, τι να πει κανείς; 

Οι Ρώσοι έχουν παράδοση στην υποκριτική και ο γνωστός μας από το Βαγόνι Νο 6, Yuriy Borisov, είναι εξαιρετικός στον κεντρικό ρόλο, του Βολκονόγκοφ. Αλλά όσο κι αν επιστρατεύεται ακόμα και το μαύρο χιούμορ σε κάποιες σκηνές (όπως σε εκείνη της εκπαίδευσης, όπου ο δήμιος εξηγεί έμπρακτα στους νεοσύλλεκτους πώς να εκτελούν με μία μόνο σφαίρα, για να μην ξοδεύονται πυρομαχικά!!!) το όλον σε κάνει και «κλωτσάς». Πέρα όλων των άλλων, είναι... κάπως ο θεατής να συμπαθεί (!!!) τον βασικό ήρωα, που (σύμφωνα με όσα βλέπουμε στην ταινία) δεν αρνείται να δολοφονήσει εν ψυχρώ συνανθρώπους του ή να βασανίσει χωρίς να ιδρώσει άλλους, απλά επειδή ψάχνει να εξιλεωθεί, να ζητήσει και να πάρει συγχώρεση και να πάει στον... Παράδεισο! Ok, whatever. 

Εγώ θα σταθώ στις απίθανες σκηνές χορού και στο ότι εκείνο το τραγούδι, που τραγουδάνε με πάθος οι νεαροί σύντροφοι, με οδήγησε να ακούσω ξανά και ξανά και ξανά το αγαπημένο «Red Army Blues» των Waterboys...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 5Ιανουαρίου 2023 από την Cinobo!

γράφει ο  gaRis (@takisgaris)

Νομίζω ότι ξερόμαστε πλέον καλά – είναι 21 χρόνια πια (Καλή μας Χρονιά κι Eυλογημένη) που γράφω ιντερνετικά. Εξαπανέκεθεν υπήρξα αυτοαναφορικός, ναι, το παραδέχομαι. Και μπορείς να διαφωνήσεις σε πολλά, γούστα ειναυτά, όπως μάλιστα cineθίζω να λέω, περί ορέξεως κολοκυθότουρτα. Ένα πράμα όμως θα σου ξαναματαπώ, κοιτάζοντάς σε κατάματα: πέρα από την όποια γνώση, σου παραδίδω ψυχή. Με τον τρόπο μου. Σου μεταφέρω εμπειρία, αίσθηση και πάντοτε την αλήθεια μου. Όπως το βίωσα, κάθε φορά αντιμέτωπος με την κρισάρα της cineπους μομφής και ακυρολεξίας. Ανάθεμα κι αν κατάλαβες τι μόλις έγραψα (και για ποιό λόγο άλλωστε). Δεν θα το εξηγήσω, όπως τα σημαντικότερα, τα όντως ουσιοδέστερα σε τούτη τη ζήση δεν χωρούν ιδιαιτέρων αναλύσεων. Μόνο νοιώθονται μεταξύ φυλλοκαρδίου και στομάχου, αν με μια αγιασμένα παιδιάστικη αφέλεια εμφιλοχωρίσουμε στην παραδοχή ότι κατακεί εμφωλεύει η ανθρώπινη ψυχή.

Γιατί οι αγαπημένες μου ταινίες είναι Τα Πάθη του Χριστού και η Έκτη Αίσθηση; Γιατί το απαύγασμα της κωμωδίας είναι η κορυφογραμμή που ενώνει το Πάρτυ για Εργένηδες και τους Γαμο-μπελάδες; Είναι εμπεριστατωμένη άποψη κριτικού (OFCS Member) δαύτη; Φυσικά ΟΧΙ. Υπάρχει σαφέστατα η επάρκεια να διακρίνω τα τεχνικά σφάλματα, τις σεναριακές αδυναμίες, την υπερβολή και το μανιπουλάρισμα των αισθήσεων. Παραταύτα, δρασκελώντας τα πρώτα μου -ήντα, έχω πάρει το ασανσέρ του Χάρυ Έιντζελ (Δαιμονισμένος Άγγελος) και κατεβαίνω σούμπιτος μονολογώντας, «ξέρω ποιός είμαι». Δεν χρωστώ (πλην Θεού) τίποτε σε κανένα, παρά μοναχά Αγάπη. Παρακολουθώ με θρησκευτική (δεν υπάρχει καλύτερη λέξη να το περιγράψει αυτό) ευλάβεια ό,τι σημαντικότερο έχει να παρουσιάσει το πανί, περιμένοντας καρτερικά, μονομανιακώς, να σκάσει μια ταινία που θα μου σκίσει τα σύμπαντα. Να με κάνει χάλια ρε παιδί μου. Να αρνηθεί πεισματικά να εγκαταλείψει το ψυχικό μου καύκαλο. Έτσι απλά. 

Αντιλαβού οφ κορς πως μεγαλώνοντας τέτοια θαύματα επισυμβαίνουν όλο και σπανιότερα. Εφέτο λοιπόν με βρήκε αυτό το «κακό» δις. Μάλιστα κύριε. Τη μια με εκείνη την «ασημαντότητα» το Aftersun, μια σχεδόν μη-ταινία, μια άσκηση επιλήσμονης αναδρομής στην παιδική ηλικία, με πυρήνα το μαγικό δίπολο πατέρας-κόρη. Διακοπές σε παραθαλάσσιο θέρετρο, καναδυό περιγράφονται, δεκάδες αποσιωπώνται, χιλιάδες υπονοούνται. Ε, δεν έχει υπάρξει μια μέρα που να μην έχω κλάψει με αυτό το μικρό αριστούργημα. Γιατί η ίδια μου η ζωή έχει πέσει ανάμεσα στις γραμμές των διαλόγων και τις συμπληγάδες των εικόνων και αδυνατεί να ξεκολλήσει. Η ζωή μου είναι ένας διαρκής αποχωρισμός που αρνείται να συμβιβαστεί με το αναπόφευκτο. Έτσι απλά. 

Μολαταύτα φίλη μου, δεν είναι το Aftersun η ταινία της χρονιάς που μόλις χαιρέτησε. Ευλογήθηκα με τη συνταρακτική εμπειρία να κοινωνήσω τη Φάλαινα αυτουνού του τόσο παρεξηγημένου γίγαντα Darren Aronofsky. Που έφαγε το κράξιμο της άρκτου για το Mother! (λίγοι έπιασαν το μακάβριο αστείο του τέλους), ένας σκηνοθεταράς που από τα Pi - Requiem For a Dream έδειξε πως βάζει ψηλά τη μπάρα και είτε θριαμβεύει (The Swan) είτε θριαμβευτικά πανολεθριάζεται (Noah, The Fountain). Όσοι υπήρξαν τυχεροί να έχουν δει το The Wrestler και την συνταρακτική ερμηνεία του Mickey Rourke, μεγαλύτερου υποκριτικού ζώου μετά τον Brando στα κιτάπια μου, διέβλεψαν μια ασκαρδαμυκτί λιτή, πέτσα-και-κόκκαλα καταβύθιση στον ψυχισμό ενός καταδικασμένου σε θάνατο/αυτοκτονία άνδρα, πατέρα, κατακαμένου εραστή. Μείνε εδώ, σε αυτά τα χωρικά ύδατα βρισκόμαστε τώρα. Η Φάλαινα, ο Μoby Dick του Mellvile, οι 600 λίβρες του Charlie και οι 300 δικές μου, οι σκάρτα 5-6 ημέρες ζωής που του μένουν και το δικό μου φορτίο των 12 χαπιών την ημέρα για να σταθώ όρθιος, μη με ρωτάς που είναι ο παράδεισος, η κόλαση πάντως σίγουρα είναι εδώ. 

Ο Αρονόφσκυ το παίδευε από τα 2012 (οπότε γράφτηκε το ομώνυμο θεατρικό του Samuel D. Hunter) για να καστάρει τον Charlie ώσπου κατέληξε στον Brendan Frazer, τον άλλοτε μορφονιό του Mummy, χαμένο χρόνια από τους προβολείς της δημοσιότητας και τη συλλογική μνήμη. Είμαστε κάπου στα 2016. Ο Charlie παραδίδει ονλάιν μαθήματα δημιουργικής γραφής χωρίς να παρουσιάζεται ως φιγούρα στους μαθητές του. Έχει αφήσει γυναίκα (Samantha Morton) και κόρη (Sadie Sink) προ 15ετίας για τα μάτια τελειόφοιτου στο σχολείο που δίδασκε. Σύντομα ο σύντροφός του θα πεθάνει και εκείνος θα παραδοθεί στην κατάθλιψη και την αυτοχειριαστική παχυσαρκία. Με απολύτως περιορισμένη κινητικότητα στο μικρό του διαμέρισμα, δέχεται την φροντίδα της αυτόκλητης νοσοκόμας του Λιζ (Hong Chau) και τα αφελή κηρύγματα του νεανία «ιεραπόστολου» Τόμας (Ty Simpkins) που τυχαία εμφανίζεται σε μια από τις καθημερινές του μάχες με το θάνατο εισβάλλοντας από την ξεκλείδωτη πόρτα. 

Η ουσία δεν είναι πως ο Charlie θα πεθάνει. Το επιδιώκει. Η ουσία όμως σίγουρα είναι το πως ο Charlie θα κατορθώσει (?) να εξιλεωθεί. Έναντι των αρχών του ως δάσκαλος / συγγραφέας. Της κόρης του ως αποτυχημένος πατέρας. Της συζύγου του ως ανάξιος σύζυγος. Της νοσοκόμας του ως προς τον πόνο που της προξένησε (ένα από τα κλειδιά του σεναρίου). Έναντι του Θεού γιατί τόλμησε να αγαπήσει παράφορα κι απαγορευμένα. Με τίμημα τον αφανισμό του. Με τα πελώρια μάτια – μπλε ωκεανό και τη μειλίχια λαλιά που δικαιολογεί κάθε κακία, ζητώντας συνεχώς συγνώμη, ακόμη κι αν βιώνει τον πόνο, τον χλευασμό, την ακύρωση από ό,τι έχει ιερότερο. Την Ellie, τη δύστροπη, μανιακή, μα συνάμα τόσο «τέλεια», όπως μόνο η αγάπη του Πατέρα, στην πιο Βιβλική της έκφανση (Ο Ιουδαϊσμός μόνιμη εμμονή του σκηνοθέτη, στην πιο επιπληκτική της μορφή) μπορεί να την πλάσει. 

Δες μας, σε ικετεύω, εμένα και τον Charlie, να ορθώνουμε ανάστημα και βίωσε μαζί μας το εξαγνιστικό μας μαρτύριο, παρέα με την κόρη σου αν γίνεται. Είμαστε η Φάλαινα. Γεμάτοι όγκο, σθένος, πνιγμένοι από τα βαρίδια των ενοχών, της παραίτησης, της χλεύης αλλά και της Αποδοχής. Δείξε ένα δράμι ανθρωπιά, μια σταγόνα οίκτο. Κι αν πραγματικά πιστεύεις πως αξίζει τον κόπο προσευχήσου λιγάκι. Συγχώρησε. Συμφιλιώσου. Είναι τόσο μικρή η Ζωή. Γιατί τώρα πια είμαι πεπεισμένος πως έμαθα. Ναι, τώρα ξέρω ποιός είμαι. Ξέρω πολύ καλά ποιός είμαι.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 5 Ιανουαρίου 2023 από την Tanweer!

γράφει ο  gaRis (@takisgaris)

Υπάρχει ένα λέβελ κινηματογραφικών δημιουργών που δεν έχει τίποτε πλέον να αποδείξει. Νάναι 5-10 (μεγάλα) κεφάλια δαύτα. Δεν βρίσκω καμιά αντίρρηση μέσα μου για το όνομα Guillermo Del Toro ως προς την συμπερίληψή του εκεί ψηλά. Με έχει ήδη κερδισμένο από τα αριστουργηματικά The Devil’s Backbone (2001) και Pan’s Labyrinth (2006), πριχού τον αρπάξει κάπου εκεί ανάμεσα το Hollywood, σπαταλώντας το τερατογενές ταλέντο του σε σαχλαμαρίτσες τύπου Hellboy (2004) και Pacific Rim (2013). Είναι δε ευτυχές το γεγονός στροφής της καριέρας του μετά την περηφανή οσκαρική νίκη του The Shape of Water (2017) και το πειραγμένο νουάρ Nightmare Alley (2021). Εδώ έχουμε έναν οραματιστή σκηνοθέτη, μια καλλιτεχνική ιδιοφυία με λατρεία για το απόκοσμο και καρποφόρες δημιουργικές εμμονές.

Ο Guillermo ονειρεύτηκε εδώ και μια 10ετία να γυρίσει τον κλασικό Πινόκιο, με τον δικό του ευρηματικό τρόπο. Το 2017 το πρότζεκτ αναβίωσε και βρήκε συμπορευτή τον ειδικό στο stop-motion Mark Gustafson (Emmy για το Claymation Easter, 1992) για να δοκιμάσει ένα πέρασμα στο animation, όπου ο Πινόκιο (1883) του ιταλού Carlo Collodi, τόσο ταλαιπωρημένος από τις κάργα αποτυχημένες μεταφορές του την τελευταία 20ετία (Begnigni, 2002 και Zemeckis εφέτος τα τρανά παραδείγματα, με φωτεινή εξαίρεση την εκδοχή του Garrone, 2019, με Begnini (...) ως Gepetto) βρίσκει την καλλιτεχνική του εξιλέωση που μοναχά με τον αθάνατο ξύλινο κούκλο του Disney (1940) δύναται να συγκριθεί. Όλα ξεκινούν από το ότι στον Guillermo αρέσουν τα δύσκολα. 

Στη λογική του «πάμε καταπάνω τους», η συγκεκριμένη διασκευή εμπλουτίζει το backstory με τον πατρικό καημό του γερο-Τζεπέτο που χάνει τον μονάκριβο γιό του Κάρλο και πιάνει το σκαρπέλο, βάζοντας ολάκερη την καρδούλα του στην υπηρεσία της ξυλογλυπτικής. Το θαύμα γίνεται και ο Τζεπέτο ξανακερδίζει τη ζωή του. Έλα όμως που ο μικρός Πινόκιο έχει ακράδαντα πιστέψει ότι είναι άνθρωπος; Με όλους εναντίον, είναι ο παρίας που θα πεθάνει τρεις και τέσσερις φορές ώσπου να πιάσουν στεριά τα θαλασοπνιγμένα του όνειρα, θα βρεθεί αθώο θύμα βορά στους εκμεταλλευτές, από περιπλανώμενους τσιρκολάνους μέχρι τα φασιστικά στρατά του Μουσολίνι - γιατί είμαστε στην Iταλία των 1930s. Τολμηρό εγχείρημα, με μιούζικαλ αποχρώσεις που δεν είναι το υπερατού της δράσης, αν και το μουσικό σκορ του Alexandre Desplat καραμελώνει το δράμα με περισσή χάρη. 

Αυτή δεν είναι μια ταινία για πολύ μικρούς φίλους ίσως ούτε τόσο κατάλληλη για θρησκόληπτους. Ο ουμανισμός ωστόσο έκδηλος, όσο και η δουλειά στα βίζουαλς σκέτη μαγεία. Ο Del Toro έχει φκιάσει ομάδα με πλούσιο ταλέντο ώστε να υποστηρίξει φωνητικά τους ρόλους (Ewan McGregor, Ron Perlman, John Torturo, Cate Blanchett, Christoph Waltz, Tilda Swinton πλαισιώνουν τους David Bradley / Τζεπέτο και Gregory Mann / Πινόκιο) καθώς το χαρακτηριστικό του ιδίωμα (γοτθικό στυλ, αγαθότητα αναμεμιγμένη με τρόμο) αφήνει στίγμα σε κάθε κάδρο. 

O Guillermo Del Toro’s Pinocchio αφότου κερδίσει με υπερβολική ευκολία το Best Animated Feature όσκαρ εφέτο, θαρρώ ότι θα καταφέρει να στελεχώσει μια μόνιμη, άφθαρτη από τον χρόνο, θέση στη συλλογική μας ψυχή, καθότι επανασυστήνει τον θρύλο μιας ξύλινης κούκλας που μαρτύρησε στην προσπάθειά της να αποδείξει την ανθρωπινή της αξία, ακόμη κι αν αυτό σημάνει την απώλεια της αιωνιότητας. Δεν είναι διόλου μικρό πράμα αυτό.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 24 Νοεμβρίου 2022 από την Odeon!