Movies Ltd

Το όνομά μου είναι Γυναίκα

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Ένα χαμάμ ως καταφύγιο ελευθερίας

Αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η Rayhana Obermeyer (ή Rayhana σκέτο)! Η Rayhana ξεκίνησε την καριέρα της ως ηθοποιός θεάτρου – αυτό αγαπούσε. Όταν στις αρχές της δεκαετίας του '90 στην Αλγερία την εξουσία κατέλαβε το κόμμα Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας, τα πράγματα έγιναν δύσκολα για την Rayhana. Κι αυτό επειδή η νέα εξουσία στοχοποίησε τις γυναίκες ως τη ρίζα οποιουδήποτε κακού! Η Rayhana το έσκασε και βρήκε καταφύγιο στο Παρίσι. Εκεί, μετέτρεψε τις μνήμες της αλλά και τις αφηγήσεις άλλων γυναικών σε θεατρικό. Μια παράσταση του συγκεκριμένου θεατρικού είδαν ο Κώστας και η Μισέλ Γαβράς, που παρότρυναν Rayhana να το μετατρέψει σε κινηματογραφικό σενάριο και να σκηνοθετήσει την ταινία η ίδια. Όπερ και εγένετο! Με την Μισέλ Γαβράς να λειτουργεί ως παραγωγός. Με τα πολλά, η ταινία À mon âge je me cache encore pour fumer συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του περασμένου φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου κέρδισε το βραβείο κοινού!

Στην συμπαραγωγή αυτή Γαλλίας – Ελλάδας – Αλγερίας, όλα τα εσωτερικά γυρίσματα έγιναν μέσα στο Μπέη Χαμάμ της Θεσσαλονίκης, με αρκετούς από τους συμμετέχοντες στην ταινία να είναι Έλληνες και να ζουν στη Θεσσαλονίκη! Μόνο λίγα εξωτερικά γυρίστηκαν στο Αλγέρι. Το ξακουστό Μπέη Χαμάμ, γνωστό και ως Λουτρά Παράδεισος, είναι ένα οθωμανικό χαμάμ στην Εγνατία οδό στη Θεσσαλονίκη. Χτίστηκε το 1444, και ήταν τα πρώτα οθωμανικά λουτρά της πόλης και τα σημαντικότερα σε όλη την Ελλάδα. Παρέμειναν σε λειτουργία ως το 1968, όταν και υπενοικιάστηκαν στην Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Μετά τον σεισμό του 1978 στη Θεσσαλονίκη, τα λουτρά αποκαταστάθηκαν και χρησιμοποιούνται ως σήμερα για πολιτιστικές εκδηλώσεις και εκθέσεις. Το Μπέη Χαμάμ παραμένει ακόμη ένα από τα βασικά ενθύμια της οθωμανικής κουλτούρας στη Θεσσαλονίκη.

Η υπόθεση: Αλγέρι, 1995. Δύσκολη εποχή για τις γυναίκες. Οι φανατικοί ισλαμιστές δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την καθημερινότητά τους. Βάζουν βόμβες, τρομοκρατούν, κυκλοφορούν με ρόπαλα και σουγιάδες στο χέρι, δολοφονούν. Η Φατιμά είναι μια μεσήλικη, παντρεμένη κυρία η οποία εργάζεται ως διευθύντρια ενός χαμάμ, τις μέρες και ώρες που αυτό λειτουργεί για τις γυναίκες. Μαζί της δουλεύει η Σάμια, μια κοπέλα 29 και μισό ετών, η οποία το μόνο που επιθυμεί είναι να παντρευτεί. Αφού οι δυο τους καθαρίσουν το χαμάμ, το ανοίγουν και οι γυναίκες εισρέουν: μεγάλες και μικρές, παρθένες και παντρεμένες, πιστές και... άπιστες.

Ανάμεσά τους και μια έγκυος κοπέλα που ζητά από τη Φατιμά να την κρύψει, να χρησιμοποιήσει το χαμάμ ως καταφύγιο: ο αδελφός της θέλει να τη σφάξει, καθώς η εγκυμοσύνη της προέκυψε εκτός γάμου. Οι γυναίκες συζητούν ελεύθερα για οτιδήποτε τις απασχολεί, χωρίς το φόβο να τιμωρηθούν από τους νόμους των ανδρών – καπνίζουν κιόλας. Ενόσω όμως η κοπέλα ετοιμάζεται να φέρει στον κόσμο το παιδί της, ο αδελφός της μαζί με άλλους ισλαμιστές απειλεί να μπει στο χαμάμ...

Η άποψή μας: Το ξέρω ότι δεν θα με πιστέψετε αλλά εγώ θα το πω έτσι κι αλλιώς: παρακολουθώντας την ταινία έλεγα συνέχεια: «να ένα πρώτης τάξεως υλικό για ένα εξαιρετικό θεατρικό». Όταν ήρθε η ώρα να γραφτούν αυτές οι γραμμές έκανα το ψάξιμό μου για να αποφύγω τις μπαρούφες και την παραπληροφόρηση και επληροφορήθην ότι αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η Rayhana βασισμένη σε δικό της θεατρικό! Βγάζει μάτια λοιπόν αυτό το γεγονός. Και το αναφέρουμε και στην εισαγωγή. Άρα, παραβιάζουμε ανοιχτές πόρτες. Αλλά και πάλι, πρέπει οπωσδήποτε να γίνει αυτή η επισήμανση.

Πολλοί χαρακτήρες μέσα στον ίδιο χώρο, πολλές διαφορετικές συζητήσεις, σαν μια θεατρική σκηνή όπου παρακολουθούμε να εξελίσσονται διαδοχικά τα δρώμενα. Δεν το λες και καλό νέο αυτό για μια κινηματογραφική ταινία. Προφανώς, όμως, η παραγωγή της Michèle Ray-Gavras δεν στερείται προτερημάτων. Λέγονται πολλά και ενδιαφέροντα σχετικά με τη θέση των γυναικών στον καταπιεστικό, ισλαμικό κόσμο. Για τον γάμο στα 11! Για την ανάγκη παντρειάς με την προϋπόθεση της παρθενίας και το αποδεικτικό του ματωμένου σεντονιού. Για τον αυνανισμό. Για τις βαρβαρότητες των φανατικών ισλαμιστών που βιάζουν και σκοτώνουν με ειδεχθείς τρόπους απαγγέλοντας το Κοράνι! Για το ότι οι γυναίκες χρειάζεται να κρύβονται για να καπνίσουν! Για την άγνοια που τις κάνει να πιστεύουν κάποιες από αυτές πως μια εγκυμοσύνη μπορεί να προκύψει εντός χαμάμ, από το σπέρμα που αφήνουν οι άντρες αυνανιζόμενοι εκεί!

Ο κλειστός χώρος προκαλεί ασφυξία από τη μια, λειτουργεί όμως και απελευθερωτικά από την άλλη. Είναι ο μόνος χώρος που οι γυναίκες μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα, χωρίς να φοβούνται οποιαδήποτε τιμωρία. Και όλη η κοινωνική διαστρωμάτωση της Αλγερίας εκπροσωπείται μέσα από τις γυναίκες που επισκέπτονται το χαμάμ... Δυνατή ιδεολογικά η ταινία, η οποία όμως κατασκευαστικά υστερεί, ακριβώς επειδή θυμίζει περισσότερο θέατρο παρά σινεμά. Για πρώτη φορά νομίζω βλέπουμε μουσουλμάνες γυναίκες να μιλάνε τόσο ελεύθερα για το σεξ. Αλλά η Rayhana πολύ έξυπνα δείχνει πως υπάρχουν γυναίκες που ασπάζονται τον μουσουλμανισμό, που είναι πιο φανατικές και από τους άντρες!

Η λατρεμένη Hiam Abbass (την οποία θα δούμε και στο «Blade Runner 2049» με λίγες μέρες διαφορά από αυτό) πρωταγωνιστεί και είναι άψογη για άλλη μια φορά. Η σκηνή όπου μόλις φτάνει στο χαμάμ, πλένεται για να καθαρίσει τον εαυτό της από τον πρωινό βιασμό από τον άντρα της, είναι χαρακτηριστική και εμβληματική για την ταινία. Γενικώς, μέχρι να μπουν οι γυναίκες στο χαμάμ τα πράγματα κυλούν υποδειγματικά. Μετά, έρχεται το χάος.

Πάντως, και το εκτός χαμάμ φινάλε, μετά την τραγωδία που λαμβάνει χώρα εκεί, μένει εντυπωμένο στη μνήμη για καιρό: χιλιάδες μαύρες μαντίλες αναδύονται στον ουρανό του Αλγερίου, ως υπόσχεση, ευχή και ελπίδα για καλύτερες μέρες, με γυναίκες πραγματικά ελεύθερες. Είθε!

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 21 Σεπτεμβρίου 2017 από την Rosebud 21