του Θόδωρου Γιαχουστίδη
Το λείψανο της Αγίας Ελένης, το λείψανο του ελληνικού ποδοσφαίρου, το λείψανο της ελληνικής κοινωνίας κι ένας Ρώσος που δεν αστειεύεται!
Μμμ, ωραίος τίτλος, δεν συμφωνείτε; Συνδυάζω να 'ουμ με ηρωισμό και πολύ πάθος όλα αυτά που απασχολούν την πραγματικότητα nowaday, πριν δώσω πάσα για την ταινία – και τι ταινία! Η κυβερνησάρα μας έφερε για πρώτη φορά το σκήνωμα (καλά τα λέω;) της Αγίας Ελένης! Μέγα ιστορικό γεγονός – χιλιάδες λαός προσκυνάει. Έτσι! Στο ματσάκι των πλέι οφ μεταξύ του Παναθηναϊκού και του ΠΑΟΚ ένα κουτί μπύρας (μάρκας Άλφα – πλέον οι βάζελοι δεν έχουν λεφτά για ακριβότερες μπύρες!) πετάχτηκε από την κερκίδα και προσγειώθηκε στο κεφάλι της προπονητάρας μας, του Βλάνταν Ίβιτς! Στο νοσοκομείο ο Βλάνταν! Στη Βουλή ο Κασιδιάρης «λογομάχησε» (ε, χμ) με τον Δένδια, επειδή πέρασε μπροστά του όταν μιλούσε! Και σήμερα Τετάρτη (χθες για εσάς, αφού θα διαβάσετε το κείμενο την Πέμπτη, μουάχαχαχαχαχα), υπήρξε γενική 24ωρη απεργία στη χώρα! Τέλεια!
Με πρωτοφανή κωλοφαρδία για την αφεντομουτσουνάρα μας (δεν με έχω συνηθίσει έτσι) η πτήση μου για Νίκαια μέσω Ζυρίχης από Θεσσαλονίκη ήταν η τελευταία που έφυγε πριν από την τετράωρη στάση εργασίας των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας. Ξέρω, ξέρω: εδώ ο κόσμος καίγεται και ο οπορτούνας την πάρτη του. Ας είναι. Με τα πολλά, φτάσαμε στις Κάννες, πήραμε την διαπίστευσή μας (από κίτρινη πέρσι, ανεβήκαμε στη μπλε φέτος – εμ, δεν πήγαν τσάμπα οι 187 χιλιάδες λέξεις που έγραψα από το 69ο φεστιβάλ ο ακάματος!) και ντζουπ, straight του Salle Bazin για να δούμε την πρώτη μας ταινία για φέτος. Και ναι, ήταν ταινιάρα!
Με πρωτοφανή κωλοφαρδία για την αφεντομουτσουνάρα μας (δεν με έχω συνηθίσει έτσι) η πτήση μου για Νίκαια μέσω Ζυρίχης από Θεσσαλονίκη ήταν η τελευταία που έφυγε πριν από την τετράωρη στάση εργασίας των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας. Ξέρω, ξέρω: εδώ ο κόσμος καίγεται και ο οπορτούνας την πάρτη του. Ας είναι. Με τα πολλά, φτάσαμε στις Κάννες, πήραμε την διαπίστευσή μας (από κίτρινη πέρσι, ανεβήκαμε στη μπλε φέτος – εμ, δεν πήγαν τσάμπα οι 187 χιλιάδες λέξεις που έγραψα από το 69ο φεστιβάλ ο ακάματος!) και ντζουπ, straight του Salle Bazin για να δούμε την πρώτη μας ταινία για φέτος. Και ναι, ήταν ταινιάρα!
Η ταινία «Nelyubov» (Loveless) του Andrey Zvyagintsev είναι μόλις η πέμπτη μεγάλου μήκους της φιλμογραφίας του! Ξεκίνησε το 2003 με την «Επιστροφή» (Vozvrashchenie), που με την πρώτη του χάρισε τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ της Βενετίας. Ακολούθησε η «Αποξένωση» (Izgnanie, 2007), με την οποία συμμετείχε για πρώτη φορά στο φεστιβάλ των Καννών και κέρδισε το βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας για τον πρωταγωνιστή του. Η «Έλενα» (Elena, 2011), προβλήθηκε επίσης στις Κάννες, στο τμήμα «Ένα κάποιο βλέμμα» και κέρδισε το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής – κι ας είναι η μικρότερη σε φιλοδοξίες ταινία του. Μετά, ακολούθησε το «Λεβιάθαν» (Leviafan, 2014) η καλύτερή του ταινία (και πέσ'τε να με φάτε ρε σεις), που πήρε μέρος στο διαγωνιστικό των Καννων και κέρδισε το βραβείο σεναρίου! Κάθε του ταινία και βραβείο λοιπόν! Αν και είναι νωρίς, και είναι μόλις η πρώτη ταινία που είδαμε από όλο το διαγωνιστικό, κάτι μου λέει πως πάει βουρ για βραβείο σκηνοθεσίας αυτήν τη φορά!
Η υπόθεση: Ο Μπόρις και η Ζένια δεν είναι ένα ευτυχισμένο ζευγάρι. Εκείνος δουλεύει σε μια εταιρία χριστιανού φονταμενταλιστή (!!!) που επιβάλει οι υπάλληλοί του να είναι παντρεμένοι και βαφτισμένοι! Οι διαζευγμένοι απολύονται! Εκείνη δουλεύει (;) σε ένα ινστιτούτο ομορφιάς. Και βρίσκονται στα πρόθυρα διαζυγίου. Σε προχωρημένο στάδιο! Ετοιμάζονται να πουλήσουν το διαμέρισμά τους, να πάρει ο καθένας το μερτικό του και να συνεχίσουν τις ζωές τους. Έτσι κι αλλιώς ο Μπόρις έχει ήδη μια νέα και όμορφη γκόμενα, την οποία έχει καταστήσει έγκυο και η Ζένια ζει το μεγάλο της έρωτα με έναν μεγαλύτερό της πλούσιο, διαζευγμένο εραστή. Μέχρι να κάνουν το επόμενο βήμα, όμως, τρώγονται σαν τα σκυλιά! Οι φωνές, οι διαφωνίες, οι κραυγές και οι αψιμαχίες αποτελούν καθημερινό φαινόμενο. Έτσι, κανείς δεν μοιάζει να νοιάζεται και να ενδιαφέρεται για τον 12χρονο γιο τους, το μοναχικό και ευαίσθητο Αλιόσα. Έως ότου ο Αλιόσα εξαφανίζεται...
Η άποψή μας: Μεγάλος μαέστρος ο Zvyagintsev. Τεράστιος σκηνοθέτης. Οικοδομεί ένα σύμπαν με τόσο βαθιά θεμέλια και τόσο περίτεχνη αρχιτεκτονική, που υπάρχουν στιγμές όπου απλά παρακολουθείς με ανοιχτό το στόμα. Και ναι, ξέρει να γίνεται ακόμα και επιδειξίας: δεν θα δείτε πιο όμορφες σκηνές χιονόπτωσης (ιδίως οι βραδινές λήψεις είναι απίστευτες) και βγάζει... μάτι ακόμα και με το να κινηματογραφεί απλά τον δίσκο σε ένα εστιατόριο επιχείρησης να γεμίζει με πιάτα και ποτά! Όμως, αυτό είναι το έλασσον. «Αυτός που δεν αγάπησαν ποτέ» του τίτλου παραπέμπει στον μικρό Αλιόσα. Αλλά και ποιος αγαπήθηκε από όλους αυτούς του ρημαγμένους ανθρώπους; Πηχτή δυστυχία τους έχει ποτίσει μέχρι τα τρίσβαθα της ψυχής τους. Δεν έχουν να νοιαστούν για την επιβίωσή τους: είναι φραγκάτοι, ζουν σε υψηλό επίπεδο διαβίωσης, φαινομενικά τα έχουν όλα. Δεν έχουν όμως αγάπη. Ιδίως ο Αλιόσα, που σπαράζει καθώς ακούει τους γονείς του να μαλώνουν. Έχουν όμως επιφάνεια.
Μονίμως με το κινητό στο χέρι: μηνύματα, facebook, instagram, πάμε και μια σέλφι, «μου χαρίζεις το νούμερό σου;». Ναι, είναι η εποχή της αποξένωσης, όπου ζεις μόνο αν δείξεις ότι ζεις: στους followers, στους «φίλους» σου, στον ίδιο σου τον εαυτό. Το τραβάει εδώ ο σκηνοθέτης. Φτάνει στιγμή που πιάνεις τον εαυτό σου να σκέφτεται: «νισάφι, το καταλάβαμε». Δεν ηθικολογεί όμως, δεν πέφτει στην παγίδα αυτή. Καταγράφει. Επιφάνεια. Ένα τζάμι που μας χωρίζει από τον κόσμο. Νοτισμένο, μια διαφάνεια που μας αφήνει να βλέπουμε χωρίς να μας βλέπουν. Ανοίγεις το τζάμι κι ακούγεται ο ήχος από έξω. Κλείνει ο συναγερμός του αυτοκινήτου και ακούγεται ο ήχος της κλειδαριάς από μέσα. Στη φύση, μόνο ο ήχος από το νερό του ποταμιού και από το χιόνι που πέφτει. Και σεξ, πολύ σεξ, πρώτη φορά τόσο πολύ σεξ σε ταινία του Ρώσου. Όχι άλλο φίλοι, μόνο σεξ!
Κι από ένα σημείο και μετά το όλο πράγμα αλλάζει. Ο Αλιόσα εξαφανίζεται! Για πρώτη φορά οι γονείς του πραγματικά ανησυχούν. Χωρίς να παύουν να είναι εχθροί μεταξύ τους. Η σκηνή στο αυτοκίνητο όπου πηγαίνουν μαζί στη γιαγιά του Αλιόσα, τη μάνα της Ζένια, μήπως έχει κρυφτεί εκεί, αποτελεί μια εφιαλτική εκδοχή σκηνής βγαλμένης από τον «Πόλεμο των Ρόουζ». Και να η αστυνομία, να μην μπορεί να κάνει πολλά και να μια ομάδα εθελοντών (!!!) πολύ οργανωμένων, που βοηθούν στις έρευνες. Και μέσα σε όλο αυτό το ζοφερό κλίμα να υπάρχουν σκηνές ατόφιας τρέλας, χιουμοριστικά ιντερλούδια τόσο – όσο. Στα ραδιόφωνα παλαβοί να ενημερώνουν για το τέλος του κόσμου που πλησιάζει, ειδήσεις για διαφθορά στην κυβέρνηση, βολές κατά του Πούτιν. Και οι συμβολισμοί, εκεί, για όσους θέλουν να τους δουν και να τους αποκωδικοποιήσουν. Στην Ουκρανία γίνεται χαμός, σκοτώνονται «μα τι φταίμε εμείς, είμαστε απλοί ανθρακωρύχοι». Και το παιδί να μην βρίσκεται. Μόνο αφίσες του ξεχασμένες σε στύλους και στάσεις λεωφορείων. Και η ζωή συνεχίζεται. Με τη Ζένια να τρέχει μόνη της στον κυλιόμενο διάδρομο, έξω στο κρύο, φορώντας (τυχαίο;) φόρμα που γράφει φαρδιά πλατιά «Ρωσία». Και να μας κοιτάζει στα μάτια. Φταίει, ναι, είναι σίγουρο. Αλλά... ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω.
Σωστά; Πολύ μεγάλη ταινία!
Η υπόθεση: Ο Μπόρις και η Ζένια δεν είναι ένα ευτυχισμένο ζευγάρι. Εκείνος δουλεύει σε μια εταιρία χριστιανού φονταμενταλιστή (!!!) που επιβάλει οι υπάλληλοί του να είναι παντρεμένοι και βαφτισμένοι! Οι διαζευγμένοι απολύονται! Εκείνη δουλεύει (;) σε ένα ινστιτούτο ομορφιάς. Και βρίσκονται στα πρόθυρα διαζυγίου. Σε προχωρημένο στάδιο! Ετοιμάζονται να πουλήσουν το διαμέρισμά τους, να πάρει ο καθένας το μερτικό του και να συνεχίσουν τις ζωές τους. Έτσι κι αλλιώς ο Μπόρις έχει ήδη μια νέα και όμορφη γκόμενα, την οποία έχει καταστήσει έγκυο και η Ζένια ζει το μεγάλο της έρωτα με έναν μεγαλύτερό της πλούσιο, διαζευγμένο εραστή. Μέχρι να κάνουν το επόμενο βήμα, όμως, τρώγονται σαν τα σκυλιά! Οι φωνές, οι διαφωνίες, οι κραυγές και οι αψιμαχίες αποτελούν καθημερινό φαινόμενο. Έτσι, κανείς δεν μοιάζει να νοιάζεται και να ενδιαφέρεται για τον 12χρονο γιο τους, το μοναχικό και ευαίσθητο Αλιόσα. Έως ότου ο Αλιόσα εξαφανίζεται...
Η άποψή μας: Μεγάλος μαέστρος ο Zvyagintsev. Τεράστιος σκηνοθέτης. Οικοδομεί ένα σύμπαν με τόσο βαθιά θεμέλια και τόσο περίτεχνη αρχιτεκτονική, που υπάρχουν στιγμές όπου απλά παρακολουθείς με ανοιχτό το στόμα. Και ναι, ξέρει να γίνεται ακόμα και επιδειξίας: δεν θα δείτε πιο όμορφες σκηνές χιονόπτωσης (ιδίως οι βραδινές λήψεις είναι απίστευτες) και βγάζει... μάτι ακόμα και με το να κινηματογραφεί απλά τον δίσκο σε ένα εστιατόριο επιχείρησης να γεμίζει με πιάτα και ποτά! Όμως, αυτό είναι το έλασσον. «Αυτός που δεν αγάπησαν ποτέ» του τίτλου παραπέμπει στον μικρό Αλιόσα. Αλλά και ποιος αγαπήθηκε από όλους αυτούς του ρημαγμένους ανθρώπους; Πηχτή δυστυχία τους έχει ποτίσει μέχρι τα τρίσβαθα της ψυχής τους. Δεν έχουν να νοιαστούν για την επιβίωσή τους: είναι φραγκάτοι, ζουν σε υψηλό επίπεδο διαβίωσης, φαινομενικά τα έχουν όλα. Δεν έχουν όμως αγάπη. Ιδίως ο Αλιόσα, που σπαράζει καθώς ακούει τους γονείς του να μαλώνουν. Έχουν όμως επιφάνεια.
Μονίμως με το κινητό στο χέρι: μηνύματα, facebook, instagram, πάμε και μια σέλφι, «μου χαρίζεις το νούμερό σου;». Ναι, είναι η εποχή της αποξένωσης, όπου ζεις μόνο αν δείξεις ότι ζεις: στους followers, στους «φίλους» σου, στον ίδιο σου τον εαυτό. Το τραβάει εδώ ο σκηνοθέτης. Φτάνει στιγμή που πιάνεις τον εαυτό σου να σκέφτεται: «νισάφι, το καταλάβαμε». Δεν ηθικολογεί όμως, δεν πέφτει στην παγίδα αυτή. Καταγράφει. Επιφάνεια. Ένα τζάμι που μας χωρίζει από τον κόσμο. Νοτισμένο, μια διαφάνεια που μας αφήνει να βλέπουμε χωρίς να μας βλέπουν. Ανοίγεις το τζάμι κι ακούγεται ο ήχος από έξω. Κλείνει ο συναγερμός του αυτοκινήτου και ακούγεται ο ήχος της κλειδαριάς από μέσα. Στη φύση, μόνο ο ήχος από το νερό του ποταμιού και από το χιόνι που πέφτει. Και σεξ, πολύ σεξ, πρώτη φορά τόσο πολύ σεξ σε ταινία του Ρώσου. Όχι άλλο φίλοι, μόνο σεξ!
Κι από ένα σημείο και μετά το όλο πράγμα αλλάζει. Ο Αλιόσα εξαφανίζεται! Για πρώτη φορά οι γονείς του πραγματικά ανησυχούν. Χωρίς να παύουν να είναι εχθροί μεταξύ τους. Η σκηνή στο αυτοκίνητο όπου πηγαίνουν μαζί στη γιαγιά του Αλιόσα, τη μάνα της Ζένια, μήπως έχει κρυφτεί εκεί, αποτελεί μια εφιαλτική εκδοχή σκηνής βγαλμένης από τον «Πόλεμο των Ρόουζ». Και να η αστυνομία, να μην μπορεί να κάνει πολλά και να μια ομάδα εθελοντών (!!!) πολύ οργανωμένων, που βοηθούν στις έρευνες. Και μέσα σε όλο αυτό το ζοφερό κλίμα να υπάρχουν σκηνές ατόφιας τρέλας, χιουμοριστικά ιντερλούδια τόσο – όσο. Στα ραδιόφωνα παλαβοί να ενημερώνουν για το τέλος του κόσμου που πλησιάζει, ειδήσεις για διαφθορά στην κυβέρνηση, βολές κατά του Πούτιν. Και οι συμβολισμοί, εκεί, για όσους θέλουν να τους δουν και να τους αποκωδικοποιήσουν. Στην Ουκρανία γίνεται χαμός, σκοτώνονται «μα τι φταίμε εμείς, είμαστε απλοί ανθρακωρύχοι». Και το παιδί να μην βρίσκεται. Μόνο αφίσες του ξεχασμένες σε στύλους και στάσεις λεωφορείων. Και η ζωή συνεχίζεται. Με τη Ζένια να τρέχει μόνη της στον κυλιόμενο διάδρομο, έξω στο κρύο, φορώντας (τυχαίο;) φόρμα που γράφει φαρδιά πλατιά «Ρωσία». Και να μας κοιτάζει στα μάτια. Φταίει, ναι, είναι σίγουρο. Αλλά... ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω.
Σωστά; Πολύ μεγάλη ταινία!
Θοδωρής Γιαχουστίδης
